Ampirik kopula temelli Türkiye'nin kuraklık analizi Drought analysis over Turkey based on empirical copula


Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Coğrafya, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2022

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Mehmet YARAMIŞ

Danışman: Hasan Tatlı

Özet:

Bu çalışmada, çok değişkenli olasılık fonksiyonlarından; Ampirik Kopula Fonksiyonları kullanılarak, sıcaklık ve yağışın kuraklık üzerindeki etkilerinin ortak olasılıkları ile Türkiye ölçeğinde hem alansal hem de zamansal kuraklık değişimlerinin incelemesi yapılmıştır. Bu tezde kuraklık izlemek amacıyla sıcaklık ve yağışın ortak olasılıklarından yararlanılarak geliştirilen Kopulla Kuraklık İndeksi (KKİ) kullanılmıştır. Elde edilen KKİ değerleri standartlaştırılmış yağış indeksi (SYİ) ile kıyaslanmıştır. Analizlerde 12-aylık SYİ (SYİ-12) ve 12-aylık-KKİ (KKİ-12) kullanılmıştır. Elde edilen kuraklık indeksi değerlerinin Türkiye'de yaşanılmış geçmiş yıllardaki kuraklık süreçleri ile mekansal ve zamansal değerlendirilmesi amacıyla [1973, 1974, 1991, 2001, 2007, 2008, 2015, 2016] yıllarına ait hem SYİ-12 hem de KKİ-12 haritaları Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile hazırlanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre; Türkiye'deki kuraklıkların oluşmasında büyük atmosferik sistemlerin yıl içinde konumlarındaki değişimlerin ülkeyi etkilemesi sonucu yağış noksanlığı olarak kendini gösterdiği söylenebilir. Türkiye iklimini temsilen kış mevsimi için genelde Şubat ayı seçilir (Tatlı, 2021). Dolayısıyla, klimatolojik anlamda nemli bir dönemi gösteren Şubat ayı beklenenin aksine, özellikle 1973, 1974, 1991, 2001 ve 2008 yıllarında ülkenin büyük bir bölümünde kış kuraklıkları olarak kendini göstermiştir. Kurak geçen yılların hem nemli hem de kurak döneminin alansal dağılımında Türkiye'nin en yağışlı bölgesi olan Karadeniz Bölgesi kuraklığın en hafif şiddetle yaşandığı bir bölge olmuştur. Kuraklığın gerek kurak ve gerekse nemli dönemde en fazla hissedildiği bölge ise Akdeniz Bölgesidir. Genel olarak bakıldığında ise seçilen yıllar içerisinde, aşırı şiddetli kuraklığın yaşandığı yerler, ülkenin hemen her bölgesine dağıldığı görülür. Ancak, aşırı kuraklıkların sıklıkları göz önüne alınırsa; Akdeniz, Güneydoğu Anadolu, Ege, İç Anadolu, Marmara, Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri şeklinde şiddet derecesine göre sıralanabilir.

Anahtar Kelimeler: Kuraklık, Kopula, SYİ, KKİ, Türkiye