15. Yüzyıla Ait Bir Şeyh-name Tercümesi


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2017

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Mustafa KUĞU

Asıl Danışman (Eş Danışmanlı Tezler İçin): Mustafa Levent Yener

Özet:

Çalışmamıza konu olan eserin bilinen dört nüshası vardır. Bu nüshalardan TSMK Hazine Kitaplığı bölümünde 1518 demirbaş numarası ile kayıtlı olan nüsha çalışmamıza temel alınmıştır. Hicri 854/1450 tarihinde istinsah edilen bu eserin mütercimi ve müstensihi belli değildir. 328 varaktan oluşan eserde her varakta 25 satır bulunmaktadır. Şehname'nin ikinci nüshası Tsmk Bağdat Kitaplığı bölümünde 284 demirbaş numarası ile kayıtlıdır. Oldukça güzel bir nesihle yazılan bu nüsha düzeltmeler için kullanılmıştır. Çalışmamızın üçüncü nüshası olan İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet Yazmaları, nr. 101 demirbaş numarasıyla kayıtlı nüshanın başı eksiktir ve ciltleme esnasında sayfalar karışmıştır. Bundan dolayı bu nüsha düzeltmeler için kullanılmamıştır. Şehname'nin son nüshası olan dördüncü nüsha ise Avusturya Ulusal Kütüphane'de (Österreichische Nationalbibliothek, Cod. Mixt. 709 Han) bulunmaktadır. Şehname üzerinde yaptığımız çalışma giriş, metin, dizin/sözlük olmak üzere üç bölümdür. Giriş bölümünde Anadolu'da yapılmış Şehname çevirileri, bu çevirilerin nüshaları ile üzerinde yapılan çalışmalar hakkında bilgi verildi. Eserin konusu ve içeriğinden söz edildi, eserin nüshaları tanıtıldı. Metnin kuruluşundan izlenen yol ve sözlük düzeni açıklandı. Metin bölümünde ise Tsmk Hazine Kitaplığı bölümünde 1518 demirbaş numarası ile kayıtlı olan nüshanın transkripsiyonlu metni hazırlandı. Metin kısmı, metnin daha rahat anlaşılabilir olması için noktalama işaretleriyle yeniden düzenlendi ancak metnin yapısını bozacağı endişesi ile paragraf şeklinde düzenlenmedi. Farsça bölüm başlıkları eserin özgün yapısının muhafazası için Arap harfleriyle yazıldı, başka bir tasarrufa gidilmedi. Varak ve satır numaraları parantez içinde gösterildi. Metnin eksik kalan kısımları ya da yanlış yazılan kelimeler Tsmk Bağdat Kitaplığı 284 nühsasından tamamlandı, ve bunlar dipnotla gösterildi. Dizin ve sözlük bölümünde ise metinde geçen tüm kelimeler geçtiği varak ve satır numaraları da gösterilerek alfabetik olarak dizildi, dizin ve sözlük oluşturuldu. Madde ve ara madde, birleşikler deyim ve atasözleri anlamlandırıldı. Kelimelerin sadece bağlamla ilişkili olan anlamları verildi. Metinde geçen kişi ve yer adları da madde başı yapıldı. Tıpkıbasım bölümünde 1b-5a; 150b-155a; 323b-328a arası varaklar örnek olarak konuldu.