Akademik Veri Yönetim Sistemi
Can Ö., Gültekin A. B., Arslan M., Tüdeş T., Çelebi G., Dorum A., et al.
1. Çerçeve Programı Projesi, 2008 - 2009
Projenin başvuru sahibi Gazi Üniversitesi olup yurtiçi katılımcı ortaklar Türk Standardları Enstitüsü (TSE), Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği (TÇMB), Mesa Mesken Sanayi A.Ş., Cersoy İnşaat Yapı Malzemeleri Paz. San. ve Tic. Ltd. Şti., Nimsan Niksar Kireç İthalat-İhracat San. Tic. A.Ş., Nimsan Sivas Kireç İthalat-İhracat San. Tic. A.Ş., Da Vinci Mühendislik-Mimarlık San. Tic. Ltd. Şti., Akana Mühendislik San. Tic. Ltd. Şti., ARGE Otomasyon-Mühendislik San. Tic. Ltd. Şti., Yeşil Niksar Gazetesi, Canik Gazetesi, Teknik Eğitimi Geliştirme Derneği, Teknik Eğitim Vakfını (TEKEV); alıcı ortaklar ise PE International GmbH firması, Stuttgart Üniversitesi, Arbeitsgemeinschaft Umweltvertragliches Bauprodukt e.V. – AUB ve Almanya Baden-Wüerttenberg Çevre Bakanlığı’nı kapsamaktadır. Proje teklifinde yapı malzemelerinin çevresel etkileri dikkate alınmaktadır.
Dünyada çevre kirliliği arttıkça çevre bilinci gelişmeye başlamıştır. Çevre bilincine koşut olarak tüm sektörlerin temel hedefi, insanların sağlıklı olarak yaşamını sürdürebilmesi ve çevre kalitesinin iyileştirilmesi olmuştur. Bu hedef kapsamında, sektörler bazı yöntemlerle ürünlerinin çevresel performansını denetlemeye başlamıştır. Bu yöntemlerden biri de “Yaşam Döngüsü Değerlendirme - YDD (Life Cycle Assessment - LCA)” dir. YDD, bir ürün veya hizmetin olası çevresel etkilerini değerlendirmek için kullanılan bir yöntemdir. Endüstriyel ürünlerin çevresel etkilerinin yaşamları boyunca değerlendirilmesine yönelik olarak ortaya çıkan yöntem, zamanla yapı sektörü tarafından da benimsenmiştir.
Yapı sektöründe YDD yönteminin kullanımında karşılaşılan sorunlardan dolayı yönteme olan ilginin artması, AB üyesi ülkelerde ulusal ve uluslararası çalışma grupları ve araştırma programlarının oluşturulmasıyla sonuçlanmıştır. Bu gruplarda, YDD yöntemine ait yeni tanım, karşılaştırma ve modeller üzerine çalışmalar AB genelinde devam etmektedir. Günümüzde YDD yöntemiyle ilgili en ayrıntılı ve güncel bilgi, Uluslararası Standardlar Kuruluşu (ISO) tarafından hazırlanan ISO 14040 Standardları serisinden elde edilmektedir. Bu standardlardan bazıları Türk Standardları Enstitüsü (TSE) Standardlarına girmiş; bazılarının Türkçe çevirileri ise henüz tamamlanmamıştır. Tamamlanan çevirilerde ise önemli ölçüde kavram kargaşası vardır. Bu kapsamda, proje sonuçlarının Türkiye’de terminolojik açıdan yol gösterici olması hedeflenmekte ve TSE 14040 standardları serisinin doğru Türkçe terminoloji ile revize edilmesi planlanmaktadır.
ISO 14040’a göre YDD yöntemi aşağıdaki alanlarda kullanılmaktadır:
Bir ürün veya hizmetin farklı yaşam döngüsü evrelerinde çevreyle ilişkisinin tanımlanarak bu ürün veya hizmetin geliştirilmesi ve iyileştirilmesinde,
Kamuda ve özel sektörde, stratejik planlama, öncelik belirleme, ürün ve hizmetlerin tasarımı ve mevcut tasarımların yenilenmesi konularında karar verilmesinde,
Ölçüm tekniklerini de içerecek şekilde çevresel performans göstergeleriyle ilgili kamu politikası oluşturulmasında,
Çevresel bildirgeler ve çevre etiketi gibi pazarlama araçlarının geliştirilmesinde.
Yapı sektöründe kullanılan yapı malzemelerinin yaşamları döngüsel bir süreçtir. “Yaşam döngüsü” olarak adlandırılan bu süreç, bir yapı malzemesinin hammaddelerinin çıkarılmasından başlayıp, işlenmesi, paketlenmesi, taşınması, yapımı, kullanımı, gerektiği zamanlarda bakım-onarımı, ömrünü tamamladığında atılması, geri dönüştürülmesi,
birtakım işlemlerden geçirilerek yeniden kullanıma hazır hale getirilmesini kapsamaktadır. Yapı malzemeleri, yaşam döngülerinin her evresinde farklı çevresel etkilere sebep olmaktadır. Bu etkiler iklim değişikliği, stratosferdeki ozon tükenimi, asitleşme, besin birikimi, insan zehirlenmesi, ekolojik zehirlenme, kaynak tükenimi, fotokimyasal oksit oluşumu, kirlilik (hava, su, toprak) ve biyoçeşitliliğin zarar görmesi olabilir. Yapı malzemelerinin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi için kullanılan YDD yönteminin pratikte uygulanabilirliğini
sağlamak için AB genelinde birtakım bilgisayar yazılım programları geliştirilmiştir. Bu yazılım programlarıyla yapılan değerlendirmelerin sonuçları, yapı malzemelerinin sebep olduğu çevresel etkilerin azaltılmasına yönelik çözüm önerileri ve çevresel ürün bildirgeleri için doğrudan girdi oluşturmaktadır. Bu kapsamda, Stuttgart Üniversitesi ve PE International GmbH firması tarafından geliştirilmiş olan GaBi yazılım programının hazırlanan proje çalışma programı doğrultusunda 5 Temmuz – 20 Temmuz 2008 tarihleri arasında, 10 katılımcı ile Stuttgart - Almanya’da alıcı ortak olan PE International GmbH firmasında eğitiminin alınması; Stuttgart Üniversitesi, AUB ve Çevre Bakanlığı’nda konuyla ilgili uygulamaların yerinde incelenmesi planlanmaktadır. Proje sonucunda ise Türkiye’de çalışma grupları, araştırma programları ve çalıştaylar oluşturulması, bu konuda lisansüstü ders açılması ve eğitim seminerleri verilmesi, alıcı ortaklarla uluslararası bir kongre düzenlenmesi sağlanarak YDD yönteminin Türkiye yapı sektöründeki ilgili aktörler tarafından anlaşılabilirliği, uygulanabilirliği ve AB genelinde yaygınlaştırılması hedeflenmektedir. Ayrıca hareketlilik projesi sonuçlandıktan sonra proje yenilik transferine dönüştürülecektir.