Akademik Veri Yönetim Sistemi
1. Uluslararası Mühendislik ve Mimarlık Kongresi, İstanbul, Türkiye, 16 - 17 Ocak 2021, ss.190-202
Bu bildiride, tarihi bir kent olan Diyarbakır’ın mekansal gelişimi ve bu gelişmeyi etkileyen
faktörlerin tartışılması amaçlanmaktadır. Mekansal gelişimin analizinde farklı yıllarda çekilmiş
hava fotoğraflarından ve üst ölçekli mekansal planlardan (1/100 000 ölçekli Çevre Düzeni Planı)
yararlanılmıştır. Ayrıca TUİK’in nüfus ve konut verileri analiz edilmiştir.
Bugünkü halini Bizans Döneminde aldığı bilinen 5,5 km uzunluğundaki surlar Diyarbakır’ın tarihi
çekirdeğini çevrelemektedir. Diyarbakır 19. yüzyılın sonlarına kadar surların çevrelediği bölge ile
sınırlı kalmış ve sur dışına doğru gelişme göstermesi 1930’lu yıllarda başlamıştır. Cumhuriyet
sonrası dönemde, kent sur dışına doğru gelişmeye başlamıştır. Sur dışında gelişen alanlar, öncelikli
olarak Yenişehir sonra da Bağlar ilçesidir.
1990’lı yıllardan itibaren çevresinden yoğun bir göç almaya başlayan Diyarbakır’da, 2000’li
yıllardan itibaren hızla yeni konut alanları oluşmaya başlamıştır. Göç ve yeni konut alanları
Diyarbakır’ın sosyomekansal yapısını etkilemiştir. Diğer yandan kent merkezinin yeni gelişen
konut alanlarına ve kamu yatırımlarına bağlı olarak yer değiştirdiği görülmektedir. Göç ile gelenler
kentin tarihi merkezine ve Cumhuriyet sonrası gelişen Yenişehir ve Bağlar ilçelerine yerleşirken,
orta ve üst gelir gruplarının kentin yeni gelişen alanlarına taşındığı görülmektedir. Kent 2000
sonrasında batı yönünde, Kayapınar ilçesi yönünde gelişme göstermiştir. Kentin değişen ekonomik
durumu, kültürel yapısı, hane büyüklüğü gibi etkenler mekanların, evlerin fiziksel değişimini
beraberinde getirmiştir. Kayapınar ilçesi daha önce Diyarbakır’da olmayan havuzlu, güvenlikli
siteler şeklinde yapılaşan, yüksek katlı ve lüks konutların yapıldığı, talebin arttığı bir bölge haline
gelmiştir. 2010 sonrası Kayapınar ilçesinde önemli bir konut sektörünün oluştuğu ve kent
merkezinin de bu yöne kaydığı görülmektedir. 2010-2014 yılları arasında eski merkez ilçe olan
Bağlar’da nüfus %9,16 oranında azalırken, yeni gelişen Kayapınar’da nüfus %27,36 oranında
artmıştır.
Anahtar kelimeler: sosyomekansal gelişme, konut pazarı, Diyarbakır