Akademik Veri Yönetim Sistemi
1. Uluslararası İş Güvenliği ve Çalışan Sağlığı Kongresi, Kocaeli, Türkiye, 6 - 07 Mayıs 2016, ss.246-247
İş sağlığı ve güvenliği herhangi bir işin yapılması sırasında çeşitli risk etmenlerinden kaynaklanan iş yerinde faaliyet gösteren bireylerin sağlığını veya güvenliğini tehdit edici etmenleri ortadan kaldırmak ya da zararlı etkilerini en aza indirmek için ortaya konulan bilimsel çalışmalardır. Laboratuvar güvenliği ise iş sağlığı ve güvenliği teriminin içerisinde kurgulanmak üzere çalışanın, çevrenin ve laboratuvar materyallerinin korunması için laboratuvarların sahip olması gereken fiziki ve teknik altyapı gereksinimleri ve laboratuvarlarda uyulması gereken kuralları içeren sistematik yaklaşım biçimidir. Laboratuvarlar çeşitli fiziksel, kimyasal, biyolojik ve kanserojen etkiye sahip risk etmenlerini bünyelerinde barındırmaları nedeniyle güvenlik kavramının benimsenmesi ve uygulanması gereken çalışma ortamlarının arasındadır. Özellikle laboratuvarlarda bulunan fiziksel, kimyasal ve biyolojik risk etmenlerinin tehlikeli sınıfta olması ve bu risklerin tamamının ortaya konulmaması bu alanda yapılacak çalışmalara ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Bu çalışma kapsamında ülkemiz laboratuvarlarının mevcut durumu ve çalışanların laboratuvar güvenliği konusunda farkındalığının değerlendirilmesi yapılacaktır. Bu çalışma sonucunda laboratuvarlardaki mevcut durum ortaya konulacak ve çalışanların laboratuvar güvenliği konusunda farkındalık düzeylerinin belirlenmesi hedeflenmektedir. Çalışmamızda öğrenim gören yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin yanı sıra öğretim üyeleriyle ve laboratuvar çalışanlarıyla gerçekleştirdiğimiz birebir görüşme, gözlem metodu ve literatür taraması ile laboratuvarda meydana gelmiş yada meydana gelebilecek kazalardan yola çıkarak, laboratuvardaki mevcut durum ve laboratuvar çalışanlarının laboratuvar güvenliği konusunda farkındalık düzeyleri ölçülmüştür. Birebir görüşmelerde 30 öğretim üyesi ve 50 yüksek lisans ve doktora öğrencisi yanı sıra 10 laboratuvar çalışanı ile görüşülmüştür. Çalışmamızdan elde ettiğimiz sonuçlara göre laboratuvarlarda çalışma yürüten çalışanlardan yaklaşık %90’ı kazayla karşılaşmış ve bu kazaların %47,1 insan kaynaklı kazalar, %23 fiziksel kazalar, %17,6 ekipman kazaları olmakla birlikte biyolojik ve kimyasal kazalarda görülmektedir. Bu yaşanan kazaların %5,9’u çok tehlikeli etkiye sahip kazalardan oluşmaktadır. Kazalar %76,5 maddi hasar ve %23,5 yaralanmayla sonuçlanmıştır. Bu kazaların sadece %11,8’inin kaydının tutulduğu belirlenmiştir. Çalışanların laboratuvarda uyması gereken temel kuralları bilmesi ve laboratuvar güvenliği konusunda eğitilmiş olması laboratuvar çalışanı güvenliği için son derece elzemdir. Laboratuvar çalışanlarına uyguladığımız ankette %47 laboratuvarların güvenlik açısından uygun olup olmadığı sorusuna kararsızım yanıtını vermiştir. %58 lik bölümü laboratuvarların fiziki yapılarının güvenlik açısından uygun olmadığını belirtmiştir. Laboratuvarda en çok kullanılan malzeme türü olarak kimyasal malzemeler yer almaktadır. Bu malzemelerin etki düzeyleri çok tehlikeli sınıfta olanları da bulunmaktadır. Bu nedenle kimyasal malzemelerin kullanılmadan önce güvenlik kartları mutlaka okunmalı ve daha sonra kullanılmalıdır. Fakat geri dönüşlerden elde ettiğimiz sonuçlara bakacak olursak çalışanların sadece %29,4’ ü kimyasalların güvenlik kartlarını incelemektedir. Laboratuvarda çalışma yürütenlerin %17,6’ ı kişisel koruyucu donanımı her zaman kullanmaktadır. Bunun yanı sıra laboratuvarda çalışanlara yönelik oryantasyon eğitimini sadece 29,4’ lükbir kısım almıştır. Sonuç olarak laboratuvarlar fiziksel, kimyasal ve biyolojik risk etmenlerini aynı anda barındıran çalışma alanlarıdır. Bu risklerin elimine edilebilmesi için laboratuvar fiziki şartlarının iyileştirilmesi, laboratuvar çalışanına sürekli olarak güvenlik eğitimlerinin verilmesi ve laboratuvarların belirlenen standartlara uydurulması gerekmektedir. ABD ve AB ülkelerinde laboratuvar güvenliği bireysel yükümlülük değil yasalarla zorunlu hale getirilen standartlaşmış kurallar bütünlüğü çerçevesinde yürütülmektedir. Ülkemizde de bu kurallar belirlenmeli ve laboratuvarların standart güvenlik önlemleri uygulamaya konulmalıdır. Laboratuvarlarda çalışan bireylere yönelik oryantasyon ve meslek içi eğitimleri sıklaştırılmalı ve eğitim kalitesi arttırılmalıdır.