Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yumurta Üreticileri Merkez Birliği Dergisi, sa.55, ss.42-45, 2021 (Hakemsiz Dergi)
Günümüzde tarımsal atık yönetimi, gıda işletmecilerinin en sık karşılaştıkları sorunlarından biridir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agriculture Organization, FAO)’e göre üretilen/meydana çıkan atık miktarı ve atık bertaraf maliyeti ülkemizde ve dünya genelinde her geçen gün artmaktadır. Türkiye Dünya tavuk yumurtası üretiminde 10. sırada yer almaktadır. Avrupa’da ise 3. sırada yer almaktadır. Yumurta üreticileri için, yumurta kabuğu atıklarının bertaraf edilmesi sorunuyla yüzleşmek bir zorluk olarak güncelliğini korumaktadır. Bazı yumurta işleyicileri, çöp sahalarındaki atıklarından kurtulmak için ciddi bir meblağ öderken, diğerleri yumurta kabuğu atıklarını öğütüp yakarak hayvan yemine ve düşük katma değerli ürünlere dönüştürmek için işlemektedir. Yumurta kabuğu atık olarak çevresel problemler oluşturmakta ve bunun geri dönüşümünün kolay olmadığı ve birçok karmaşık yöntem gerektirdiği bilinmektedir. Bu nedenle kabuk atıklarındaki zarın etkin ayrımı konusundaki çalışmalar ve çözüm pratikleri sınırlı kalmıştır. Bununla birlikte, yumurta kabuğu, mineral kabuk ve iç zar ayrılabildiğinde diğer materyallerin değerli bir kaynağıdır. Kabuğun kendisinden elde edilen kalsiyum karbonat, kâğıt üretiminde, gübre veya boyamada kullanılabilmektedir. Ancak en değerli kısım ise iç zar/membrandır (yumurta kabuğu zarı), çünkü ilaç, kozmetik, tıp için, özellikle kolajen ve hyaluronik asit içeriği nedeniyle önemli bir ürün kaynağı olabilmektedir. Ayrıca yumurta kabuğu zarı biyobozunur ve yenilenebilir malzeme olarak sürdürülebilir ambalajlamada da kullanımı yanında kişisel bakım ürünleri olan yüz maskesi, yüz yıkama jeli, yüz kremi, diş macunu ve diş parlatıcısında değerlendirilmektedir.
Dünyada endüstriyel atık yumurta kabuğu başlıca 3 sektörde ortaya çıkmaktadır. Bunlar; (1) kabuklu yumurtayı kırıp gıda sanayii için işleyen pastörize sıvı yumurta firmaları (dünyadaki sayısı >1000 fabrika), (2) HoReCa (Otel restoran ve kafe)- ev dışı tüketim sektörü için endüstriyel olarak yumurtayı haşlayan ve kabuğu atık olarak ortaya çıkan sektör (dünyadaki sayısı >300 fabrika), (3) damızlık yumurta sektöründe broiler (etçil) ve yumurtacı tavuk endüstrisine yönelik civciv sağlayan ve yumurta kabuğu atığı elde eden sektör (dünyadaki sayısı >700 fabrika). İfade edilen sektörlerde oluşan bu yumurta kabuğu atığı çoğunlukla belediye katı atık depolama (çöp) alanlarına sevk edilmektedir. Bunun dışında hayvansal yem (özellikle tavukçuluk sektörüne yönelik) olarak değerlendirilebilmekte ancak kabuğun Salmonella patojen bakterisini yapısında bulundurması ve ek işlemlere ihtiyaç duyulması ve bunu mevcut alternatiflerine göre yüksek maliyet getirmesi nedeniyle çok tercih edilmemektedir. Ayrıca aşağıda listesi verilen çeşitli teknikler ile kabuk ve zar ayrılabilmektedir. Ancak bu teknik veya tekniklerin kullanılarak ticari olarak satılan bir ekipman piyasada bulunmamaktadır. Nitekim bu tekniklerin her birisi bir sarf malzemesi gerektirmekte ve etkin ayrımı sağlayamamaktadırlar.