Neolitik Çanak Çömlek Üretiminde Levha Tekniğinin Kullanımı: Bahçelievler Yerleşmesi Bulguları

Creative Commons License

Sarıaltun S., Fidan M. E.

Septem Artes, cilt.3, ss.1-12, 2025 (Hakemli Dergi)

Özet

Bu çalışma, Kuzeybatı Anadolu’da yer alan Bahçelievler Neolitik yerleşmesinde çanak çömlek üretiminde kullanılan levha tekniğini kapsamlı bir şekilde incelemektedir. 2019-2021 yılları arasında yürütülen kazılarda ele geçen 5130 çanak çömlek parçası arasından tanımlanabilir nitelikteki 1116 örnek, makro ve mikro gözlem yöntemleriyle analiz edilmiştir. Çalışma, levha tekniğinin Bahçelievler’de erken Neolitik evrelerden itibaren kullanıldığını ancak özellikle geç Neolitik evrelerde yaygınlaştığını ortaya koymaktadır. Levha tekniği özellikle kutu biçimli kaplar, omurgalı kâseler ve uzun boyunlu çömleklerde belirginleşmiş, bu formların birleşim yerlerinde, omurga kesimlerinde ve sert dönüş noktalarında açıkça tespit edilmiştir. Elinizdeki bu makale, Bahçelievler Neolitik Dönemi çanak çömlek üretim süreçlerinde kullanılan levha tekniğinin, mal grupları, kil-hamur kompozisyonları ve pişirme süreçleriyle doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır. Teknik, yoğun olarak koyu yüzlü çanak çömleklerde uygulanmış, özellikle ince kumlu ve piroksenli kil ile üretilen kaplarda daha sık tercih edilmiştir. Stratigrafik analizler, 7. ve 8. evrelerde nadiren görülen levha tekniğinin, 4., 3. ve 2. evrelerde belirgin bir artış gösterdiğini ortaya koymaktadır. Bu süreçte çömlek üretiminde teknolojik adaptasyon ve uzmanlaşmanın arttığı, üretim süreçlerinde belirgin bir standardizasyon olduğu gözlemlenmiştir. Levha tekniğinin kullanımı, üretim süreçlerindeki teknolojik gelişmelerin yanı sıra işlevselliğe yönelik bilinçli tercihleri de yansıtmaktadır. Özellikle sert köşe dönüşlü ve büyük kap formlarında levha tekniğinin tercih edilmesi, kapların dayanıklılığını artıran bir çözüm olarak değerlendirilmiştir. Koyu yüzlü mallarda yaygın olarak kullanılan bu tekniğin, üretim atmosferi ve pişirim koşulları ile doğrudan bağlantılı olduğu anlaşılmaktadır. Elde edilen bulgular, levha tekniğinin işlevsel ve teknolojik bir yenilik olarak benimsendiğini ve Neolitik dönemin üretim sistemleri içindeki rolünü anlamada kritik bir veri sunduğunu ortaya koymaktadır. Bahçelievler’de tespit edilen üretim pratikleri, Neolitik çömlekçiliğin bölgesel dinamikleri ve teknolojik gelişimi açısından önemli bir çerçeve sunmaktadır.