19. Yüzyılın İlk Yarısında Avrathisar’daki Evlâd-ı Fâtihân Nüfusu

ÖZEKMEKÇİ M. M.

Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, cilt.19, sa.31, ss.113-141, 2021 (Hakemli Dergi)

Özet

Osmanlı Devleti 14. yüzyılın ikinci yarısından itibaren fetihlerle birlikte Anadolu’dan Rumeli’ye Yörük ve Türkmen gruplarını iskân etmeye başlamıştır. II. Mehmet döneminde bu gruplar için bir kanunname hazırlanarak Yörük ve Türkmenler askeri bir düzene sokulmuştur. Bu gruplar Rumeli’de Osmanlı hâkimiyetinin sağlanması adına askeri, lojistik vb. konularda önemli roller oynamıştır. 17. yüzyılda ise sözü edilen yapı devletin tüm düzeni benzeri eski intizamını kaybetmiştir. Bu durum üzerine 1691’de teşkilatla ilgili bazı değişikliklere gidilmiş ve bunlar Evlâd-ı Fâtihân adı altında yeniden teşkilatlandırılmıştır. 1691’de yapılan sayım neticesinde Rumeli’nin farklı kazalarında teşkilata bağlı 16.000’den fazla neferin olduğu tespit edilmiştir. Evlâd-ı Fâtihân’ın 17 ve 18. yüzyıldaki nüfus vb. durumlarını değerlendiren çalışmalar mevcuttur. Ancak bu taifenin 19. yüzyıldaki vaziyetine dair izahlar neredeyse yok denecek kadar azdır. Bu çalışmada, 1826’dan itibaren Evlâd-ı Fâtihân teşkilatıyla alakalı yapılan değişikliklere kısaca değinilerek bu taifeden Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusuna asker celbi için yapılmış nüfus sayımları ortaya konulmuştur. Bu bağlamda Selanik sancağı içerisinde yer Avrathisar kazasındaki Evlâd-ı Fâtihân mensuplarının 1827- 1828, 1830, 1833, 1835, 1839 ve 1844 yıllarındaki nüfus verileri değerlendirilmiştir. Çalışmamızda öne çıkan bulgulardan birisi Evlâd-ı Fâtihân yapılanmasının içinde gayrimüslimlerin de yer almasıdır. Nitekim 1827-1828 yılındaki ilk nüfus sayımında Avrathisar’da 1.874 Müslüman, 61 gayrimüslim Fâtihân neferi mevcuttur. Aynı yılda Rumeli’nin çeşitli kazalarında bulunan Fâtihân sayısı ise çok büyük çoğunluğu Müslüman olmakla birlikte 26.685’tir.