Akademik Veri Yönetim Sistemi
VIIIth INTERNATIONAL EURASIAN EDUCATIONAL RESEARCH CONGRESS (EJERCongress 2021), Aksaray, Türkiye, 7 - 10 Temmuz 2021
Problem Durumu
Fırsat eşitliği kavramı toplumsal, ekonomik ve siyasal boyutları ve birtakım felsefi dayanakları olan geniş bir kavramdır. Bu nedenle, fırsat eşitliğinin tek bir tanımını yapmak mümkün olmasa da kavramın “bireylerin, herhangi bir eylemde bulunmadan önce eşit fırsatlar kümesine sahip olması ve farklı koşullara sahip olanların elde edeceği sonuçlar arasında herhangi bir fark olmaması” ilkesine dayanmaktadır (Davillas ve Jones, 2020). Eğitimin bir insan hakkı oldu düşünüldüğünde, eğitimde fırsat eşitliğinin ön koşulu bir öğrenme sürecinin başlangıcından önce tüm öğrenenlere eşit şart ve olanakların sağlanmış olması ve bu haktan herkesin adil bir şekilde yararlanmasıdır. Diğer bir deyişle, eğitimde fırsat eşitliği kavramı, öğrenme amacı güden her bireyin eğitim olanaklarından eşit bir şekilde yararlanmasını ve gerekli tüm kaynaklara ve araçlara ulaşabilmesini garanti eden, kapsayıcı, demokratik ve adil bir eğitim sistemini ifade etmektedir. Tüm dünyada, COVID-19 sürecinde okulların kapanması, öğrencilere sunulan fırsatlar ve devletlerin sahip olduğu olanaklar gibi unsurlar göz önünde bulundurulduğunda, özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan devlet kategorisinde bulunan toplumlarda eğitimde fırsat eşitliği ile ilgili kapsayıcı şartların sağlanamadığı görülmektedir (Franchi, 2020). Çeşitli faktörler nedeniyle, eğitimde pandemi öncesindeki uygulamalarda bile bu eşitliğin sağlanamadığı düşünüldüğünde, COVID-19 dönemindeki çevrimiçi öğretim uygulamaları sayesinde eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanabileceğini düşünmek gerçekçi değildir. Ancak, pandemi sürecindeki çevrimiçi öğretim ile ilgili olarak elde edilen bilgi ve deneyimlerin, salgın sonrasındaki eğitim ve öğretim uygulamalarının daha demokratik hale getirilmesine ışık tutabileceği oldukça açıktır. Bu nedenle, salgın sürecindeki eğitim ile ilgili uygulamaların detaylı bir şekilde incelenmesi, uygulanan eğitim programlarının eğitimin tüm paydaşlarının görüşleri alınarak değerlendirilmesi ve bu değerlendirme sonucunda gerekli tüm eksikliklerin giderilerek eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanabilmesi için somut adımlar atılması, sürdürülebilir bir eğitim ve toplumsal kalkınma için oldukça önemlidir.
Bu araştırmada COVID-19 sürecinde yürütülen çevrimiçi öğretimin fırsat eşitliğine etkisi konusunda öğretim üyesi, öğretmen, öğrenci ile velilerin düşünceleri incelenmiştir. Bu temel amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:
1. Çevrimiçi öğretimin eğitimde fırsat eşitliğine etkisine yönelik öğretim üyesi/elemanı görüşleri nedir?
2. Çevrimiçi öğretimin eğitimde fırsat eşitliğine etkisine yönelik öğretmen görüşleri nedir?
3. Çevrimiçi öğretimin eğitimde fırsat eşitliğine etkisine yönelik öğrenci görüşleri nedir?
4. Çevrimiçi öğretimin eğitimde fırsat eşitliğine etkisine yönelik veli görüşleri nedir?
Yöntem
Araştırmanın nitel durum çalışması olarak desenlenmiştir. Bu araştırmada, COVID-19 sürecinde şartların getirdiği zorunluluktan dolayı çevrimiçi ortamda eğitim vermek durumunda kalan öğretim üyeleri, öğretmenler ve bu eğitime maruz kalan öğrenciler ile onların ailelerinin çevrimiçi öğretimin fırsat eşitliğine etkisi konusundaki düşünceleri incelenmiştir. Bu araştırma kapsamında durum olarak tanımlanan “COVID-19 pandemi sürecinde çevrimiçi öğretime maruz kalmış olmaktır”. Durum çalışması tanımı ve sınırları belirlenen durumun bağlamında ele alınmasını, derinlemesine veri elde edilmesini ve analiz edilmesine olanak veren bir desendir. Temel amaç durumu, kişiyi ya da olguyu kendi ortamı içerisinde keşfetmek, ayrıntılı olarak betimlemek ve yorumlamaktır (Paker, 2015). Durum çalışmasında önemli olan durumun özel bir zaman ve yer gibi belirli parametrelerle sınırlandırılmış ve tanımlanmış olmasıdır. Belirlenen duruma ilişkin derinlemesine anlayış sunmak durum çalışmasının ayırt edici özelliklerindendir (Creswell, 2007). Araştırmanın hedef kitlesini COVID-19 sürecinde öğretim faaliyetlerini çevrimiçi ortamda gerçekleştirmek zorunda kalmış öğretim üyeleri, öğretmenler, bu dönemde verilen çevrimiçi öğretime maruz kalmış öğrenci ve onların velileri oluşturmuştur. Araştırmada kullanılan örnekleme yöntemi amaçlı örnekleme yöntemlerinden “kartopu örnekleme”dir(Patton, 105, s.451). Araştırmaya toplamda 40 öğretim elemanı/üyesi (24 kadın, 16 erkek), 235 öğretmen (149 kadın, 86 erkek), 72 öğrenci (46 kız, 26 erkek) ile bu öğrencilerin velisi olan 72 kişi (50 kadın, 22 erkek) katılmıştır. Veri toplama aracı üç açık uçlu sorudan oluşmaktadır. Araştırmaya gönüllü katılım sağlamak için, katılımcılara gönderilen formda araştırma bilgilendirme metni ve onam kısmı yer almıştır. Araştırmadaki açık uçlu sorular şu şekildedir: (1) Eğitimde fırsat eşitliği nedir?, (2) Çevrimiçi öğretimin eğitimde fırsat eşitliğine etkisini nasıl değerlendirirsiniz?, (3) Çevrimiçi/online öğretimde eğitimde fırsat eşitliği adına önerileriniz nelerdir? Bu soruların oluşturulmasında eğitim yönetimi ve eğitim politikaları alanında çalışan 2 akademisyen ve eğitim programları alanında çalışan 1 akademisyenden yardım alınmıştır. Uygulama “Google Formlar” ile gerçekleştirilmiştir. Bu formda araştırma hakkında katılımcılara bilgi veren bir metin, katılımcının araştırmaya gönüllü olarak katıldığını belirtebileceği “onam kutusu” bulunmaktadır. Sadece araştırmaya katılmaya onam veren kişiler formda yer alan soruları görebilmiştir. Verilerin çözümlenmesinde tümdengelimsel içerik analizi kullanılmıştır. Kategorileştirmenin birçok yolu olduğunu dile getiren Mayring (2000) iki çeşit kategorileştirmenin başat olduğunu açıklamıştır: Tümevarımsal ve tümdengelimsel analiz. Katılımcılara sorulan üç açık uçlu soru başat biçimde “fırsat eşitliği nedir”, “çevrimiçi öğretimin fırsat eşitliğine etkisi” ve “fırsat eşitliği için çözüm” temalarını oluşturmuştur. Böylesi bir durumda bu temaların altında yer alabilecek kodları metinde analiz etmek tercih edilmiştir. Elde edilen metin öncelikle araştırmacılar tarafından kodlanmıştır. Geçerlik ve güvenirliği sağlamak adına içerik analizindeki kodlamalar nitel araştırma deneyimi olan üç bağımsız uzmana da kontrol ettirilmiştir. Uzman görüşüne göre, kodlamalarda düzeltmeler yapılmıştır.
Beklenen/Geçici Sonuçlar
Öğretim elemanı/üyeleri fırsat eşitliğini “eşit şartlara sahip olma, adalet, kapasite ve yeteneğe uygun eğitim, kaynaklara ulaşılabilirlik” olarak tanımlamış; çevrimiçi öğretimin eğitimde fırsat eşitliğine etkisini “herkesin teknoloji erişiminin olmadığı, öğretmen otoritesini yıktığı, bireysel farklılıkları gözetmediği” şeklinde değerlendirmiş; çözüm önerilerini “herkesin teknolojiye erişiminin sağlanması, bireysel farklılıkların gözetilmesi, evde uygun ortam sağlanması, özel okulların kapatılması” şeklinde belirtmiştir. Öğretmenler fırsat eşitliğini “bilgiye-olanaklara eşit erişim-eşit şartlarda eğitim,” olarak tanımlamış; çevrimiçi öğretimin fırsat eşitliğine etkisini “herkesin teknoloji erişimi olmadığı, eşitsizliği arttırdığı” şeklinde değerlendirmiş; çözüm önerilerini “herkesin teknolojiye erişiminin sağlanması, devlet ekonomisinin geliştirilmesi, öğrenci motivasyonunun arttırılması, destek kursları-tekrar-telafi eğitimi yapılması” şeklinde belirtmiştir. Öğrenciler fırsat eşitliğini “aynı şartlarda eğitim, aynı düzeyde eğitim görme” olarak tanımlamış; çevrimiçi öğretimin fırsat eşitliğine etkisini “adil bir eğitim olmadığı, herkesin teknoloji erişiminin olmadığı, fırsat eşitliğini olumsuz etkilediği” şeklinde değerlendirmiş; çözüm önerilerini “yüz yüze eğitime geçilmesi, herkesin teknolojiye erişiminin sağlanması, herkesin aynı fırsatları yakalayabilmesi” olarak belirtmiştir. Veliler fırsat eşitliğini “öğrencilerin bilgiye eşit şartlarda ulaşması, din-dil-ırk ayrımı gözetilmemesi, bireysel farklılıklara uygunluk, ücretsiz eğitim” olarak tanımlamış; çevrimiçi öğretimin eğitimde fırsat eşitliğine etkisini “fırsat eşitliğini yok ettiği, herkesin teknolojiye erişiminin olmadığı, özel okul-devlet okul arasındaki farkı arttırdığı” şeklinde değerlendirmiş; çözüm önerilerini “herkesin teknolojiye erişiminin sağlanması, evdeki ortamın yapılandırılması, öğrencilere ücretsiz internet, etkili rehberlik hizmeti verilmesi” şeklinde belirtmiştir.
Anahtar Kelimeler: eğitimde fırsat eşitliği, çevrimiçi öğretim, öğretmen, öğrenci, veli
Kaynakça
Bouznad, S., & Ibourk, A. (2020). School closures, equality of opportunity: some recommendations. Revista Romaneasca pentru Educatie Multidimensionala, 12(2), 103-110. https://doi.org/10.18662/rrem/12.2Sup1/295
Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design, choosing among five approaches. The USA: Sage Publications Inc.
Franchi, T. (2020). The impact of the COVID‐19 pandemic on current anatomy education and future careers: A student’s perspective. Anatomical Sciences Education, 13(3), 312-315. https://doi.org/10.1002/ase.1966
Davillas, A. & Jones, A. M.(2020). The COVID-19 pandemic and its impact on inequality of opportunity in psychological distress in the United Kingdom (ISER Working Paper Series No. 2020-07). Institute for Social and Economic Research. https://econpapers.repec.org/paper/eseiserwp/2020-07.ht
Mayring, P. (2000). Qualitative content analysis. Forum: Qualitative Social Research (On-line Journal), 1(2). Retrieved from: http://qualitative-research.net/fqs/fqs-e/2-00inhalt-e.htm
Paker, T. (2015). Durum çalışması. Nite araştırma, yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımlar içinde bölüm, edit. F.N Seggie, Y. Bayyurt (ss.119-134). Ankara: Anı Yayıncılık.
Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods. Los Angeles: SAGE Publications, Inc.