Çanakkale Boğazı Kıyılarındaki Denizel Taraçaların Stratigrafisi-Paleontolojisi


Creative Commons License

AVCIOĞLU M., KAPAN S., Kırcı Elmas E., Erginal A. E., YİĞİTBAŞ E.

17. Paleontoloji Stratigrafi Çalıştayı, Balıkesir, Türkiye, 13 - 16 Ekim 2016, ss.35-38

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Balıkesir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.35-38
  • Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Türk Boğazlar Sistemi (Çanakkale ve İstanbul Boğazı) farklı su yoğunluklarına sahip olan Akdeniz (‰39) ve Karadeniz'i (‰18) birbirine bağlayan bir su yoludur. Bu su yolunun küresel deniz seviye değişimlerine bağlı olarak kesintiye uğradığı zamanlar olmuştur. Bu çalışmada Boğazlar Sistemi'nin güney kolu olan Çanakkale Boğazı (ÇB) kıyılarında paleokıyı ve bölgesel tektonizmanın göstergesi olarak yaygınca kullanılan d.t.ların stratigrafik ve paleontolojik nitelikleri araştırılmıştır. Erol ve Nuttall (1972) 'ın [1]  çalışmalarında, ÇB kıyılarında 50'ye yakın denizel taraça (d.t.) mostrası olduğu ifade edilmiştir. Ancak bunların pek çoğu antropojenik nedenlerle tahrip edilmiştir.

 

Bu çalışmada biri Gelibolu diğerleri Biga Yarımadası kıyılarında olmak üzere 6 farklı d.t. çalışılmıştır. Bu d.t.lar genellikle, fosilce zengin yer yer kırıntılar da içeren bir litolojiye sahip katman ile kum ve çakıl boyutundaki kırıntıların hakim olduğu zayıf çimentolu fosil kavkılarını da bulunduran bir katmanın birbirini üzerlemeleri şeklinde mostra vermektedir. İkizlerçeşme, Kaplantepe ve Saltık d.t.ları bu iki katmandan;  Çayırdere, İyisu ve Çardak d.t.ları ise sadece fosilce zengin tek bir katmandan oluşmaktadır. D.t.lar değişik seviyelerde mostra vermektedir. En düşük seviyede olanı Çayırdere d.t.sı olup deniz seviyesine yakın bulunmaktadır. İyisu d.t.sının korunabilmiş en üst stratigrafik katmanı 13,90 metre yükseklikte konumlanmıştır. Yapılan paleontolojik incelemelerde: Ostrea edulis, Ostrea sp., Polititapes senescens, Paphia rugata, Papillicardium papillosum, Acanthocardia tuberculatum, Donacilla cornea, Mytilus sp, Mytilaster lineatus, Didacna crassa baericrassa, Cerastoderma glaucum, Solen vagina, ve Gastrana fragilis bivalvia türleri; Gibbula drepanensis, G. albida, Cerithium vulgatum, Bittium reticulatum, Turritella communis, Rissoa splendida, Alvania carinata, ve Ringicula conformis gastropoda türleri tanımlanmıştır. Bentik foraminiferlerden ise Ammonia compacta, A. parkinsoniana, A. tepida, A. spp., Aubignyna perlucida, Bolivina sp., Bulimina aculeata, Cribroelphidium poeyanum, Cycloforina contorta, Cycloforina sp., Elphidium aculeatum, E. advenum, E. crispum, E. gerthi, E. macellum, E. pauciloculumE. pulvereum, E. spp., Fissurina sp., Globulina myristiformis, Haynesina depressula, Haynesina sp., Lobatula lobatula, Massilina secans, Neoconorbina terquemi, Nuttallides bradyi, Porosononion subgranosum, Quinqueloculina sp., Rosalina bradyi, Rosalina sp., Siphonaperta aspera ve Siphonaperta sp. türleri tanımlanmıştır.

 

Tanımlanan fosillerin paleoekolojik özellikleri birimlerin çökelmeleri esnasında sığ ve acısu koşullarının hakim olduğuna işaret etmektedir. Bu bağlamda Akdeniz ve Karadeniz kökenli fosillerin aynı seviyelerde bulunmaları; çökelim esnasındaki bu denizlerin bağlantılı olduğunu göstermektedir. Faunanın stratigrafik yayılım ve paleocoğrafik dağılımı incelendiğinde de bu depolanma zamanının Tireniyen-Karangatiyen [1, 2, 3] zamanında olduğu belirlenmiştir.

 

Bu çalışma Mustafa Avcıoğlu’nun doktora çalışmasının bir bölümünü kapsamakta olup kısmen ÇOMÜ-BAP 2012/008 ve ÇOMÜ-BAP 2008/39  nolu projeler ile desteklenmiştir.

Kaynakça:

[1] Erol O. and Nuttall C.P., 1972. Some Marine Quaternary Deposits in the Dardanelles Area (Turkey)  A.Ü., T.C.Fakültesi Yayınları Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1-2: 29-103.

[2] Büyükmeriç Y., Weesselingh F.P. and Alçiçek M.C., 2016. Middleelate Pleistocene marine molluscs from Izmit Bay area (eastern Marmara Sea, Turkey) and the nature of Marmara e Black Sea corridors. Quaternary International, 401(2016): 153-161.

[3] Tchepalyga A.L., Şengör A.M.C. and İslamoğlu Y.,1997. Late Pleistocene Marine Terraces on the Anatolian Coast of the Black Sea. Inter. Symposium on the Late Quaternary in the Eastern Mediterranean, METU, Ankara.

Turkish Strait Sytem (Çanakkale and Istanbul Straits) connect the  saline Mediterranean Sea (39‰) and the less salt Black Sea 18‰. Whenever global sea levels drop below the threshold the  Çanakkale Straits became emergent. In this work, stratigraphic and paleontological properties of marine terraces along the coasts of The Çanakkale Strait -southern branch of strait system- are investigated. Erol and Nuttall (1972)[1] reported nearly 50 marine terrace outcrops in the area. Today, many of the sites  are damaged by anthropogenic disturbation.

 

In this work, the marine terraces in 6 locations on the Gelibolu Peninsula and the Biga Peninsula are studied. The studied marine terraces mostly contain a lower fossil-rich clastic layer and an upper layer of loose sand, gravels and fossil shells. İkizlerçeşme, Kaplantepe and Saltık terraces contain the two layers, while Çayırdere, İyisu and Çardak terraces are only formed by the lower fossil-rich layer. Çayırdere is the lowest terrace and located very close to sea level. The highest stratigraphic level of the İyisu terrace is at 13.90 m above sea level. We have found the following bivalve species  Ostrea edulis, Ostrea sp., Polititapes senescens, Paphia rugata, Papillicardium papillosum, Acanthocardia tuberculatum, Donacilla cornea, Mytilus sp,  Mytilaster lineatus, Didacna crassa baericrassa,  Cerastoderma glaucum, Solen vagina, and Gastrana fragilis. The following gastropod species were found: Gibbula drepanensis, G. albida, Cerithium vulgatum, Bittium reticulatum, Turritella communis, Rissoa splendida, Alvania carinata, and  Ringicula conformis. Finally we the following benthic foraminifera: Ammonia compacta, A. parkinsoniana, A. tepida, A. spp., Aubignyna perlucida, Bolivina sp., Bulimina aculeata, Cribroelphidium poeyanum, Cycloforina contorta, Cycloforina sp., Elphidium aculeatum, E. advenum, E. crispum, E. gerthi, E. macellum, E. pauciloculum,  E. pulvereum, E. spp., Fissurina sp., Globulina myristiformis, Haynesina depressula, Haynesina sp., Lobatula lobatula, Massilina secans, Neoconorbina terquemi, Nuttallides bradyi, Porosononion subgranosum, Quinqueloculina sp., Rosalina bradyi, Rosalina sp., Siphonaperta aspera and Siphonaperta sp.

 

Paleontological properties of these fossils represent shallow and brackish water environment during deposition of the units-terraces. In addition to this, the co-occurrence of Mediterranean and Black Sea species demonstrate their connection during deposition. Deposition time of there terraces is determined as Tyrrhenian-Karangatian [1, 2, 3] based on the observation of stratigraphic and paleontological distributions.

 

This research consists of a part of the PhD thesis of Mustafa Avcıoğlu and is funded by the projects with the numbers of ÇOMÜ-BAP 2012/008 ve ÇOMÜ-BAP 2008/39.

 

Reference:

[1] Erol O. and Nuttall C.P., 1972. Some Marine Quaternary Deposits in the Dardanelles Area (Turkey)  A.Ü., T.C.Fakültesi Yayınları Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1-2: 29-103.

[2] Büyükmeriç Y., Weesselingh F.P. and Alçiçek M.C., 2016. Middleelate Pleistocene marine molluscs from Izmit Bay area (eastern Marmara Sea, Turkey) and the nature of Marmara e Black Sea corridors. Quaternary International, 401 (2016): 153-161.

[3] Tchepalyga A.L., Şengör A.M.C. and İslamoğlu Y.,1997. Late Pleistocene Marine Terraces on the Anatolian Coast of the Black Sea. International Symposium on the Late Quaternary in the Eastern Mediterranean, Middle East of Technical University, Abstracts,Ankara.