Çanakkale Boğazı Denizel Taraçalarının Gelişim Yaşı ve Jeolojik Anlamı


Creative Commons License

AVCIOĞLU M., YİĞİTBAŞ E., Kırcı Elmas E., Erginal A. E., KAPAN S., Kiyak N. G.

Sedimanter Havzalar, Dolguları ve Stratigrafileri - Sedimantoloji Çalışma Grubu ve Türkiye Stratigrafi Komitesi Ortak Çalıştayı, Eskişehir, Türkiye, 22 - 25 Eylül 2016, ss.33-34

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Eskişehir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.33-34
  • Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Özet: Çanakkale Boğazı, Akdeniz ve Karadeniz'i birbirine bağlayan ve bugün olduğu gibi jeolojik geçmişte de zaman zaman bu iki havza arasındaki etkileşimi sağlayan bir su yoludur. Akdeniz ve Karadeniz’in bu su yolu üzerinden bağlantısı, farklı zamanlarda Boğaz kıyılarında çökelmiş fosilce zengin katmanları da içeren denizel taraça çökellerindeki jeolojik kayıtlar ile belirlenebilmektedir. Boğazın Marmara Denizi'ne yakın bilhassa kuzeybatı kesimlerinde daha yaygın gelişmiş olan bu denizel taraçalar, Nara Burnu - Marmara Denizi arasındaki kıyılarda geniş yayılım sunmaktadır. Bu çalışmada; Akdeniz - Karadeniz sularının birbirine karıştığı dönemlerdeki ortam koşulları ve bunların gelişme zamanlarının ortaya konulabilmesi için, denizel taraçaları oluşturan istiflerden paleontolojik çalışmalar ve Işık Uyarımlı Lüminesans (OSL) tarihlendirmeleri yapılmıştır.

Bu çalışmada biri Gelibolu Yarımadası kıyılarında olmak üzere toplam 6 denizel taraça istifi çalışılmıştır. İncelenen taraça istifleri; biri fosilce zengin diğeri ise kırıntılı olmak üzere iki farklı katman ile karakterize edilebilmektedir. İkizlerçeşme, Kaplantepe ve Çardak taraçalarında bu iki katman birlikte gözlenebilirken, Çayırdere ve İyisu taraçalarında fosilli zon, Saltık taraçasında ise sadece kırıntılı kesim gözlenebilmektedir.

Denizel taraça istifilerinin fosilce zengin kısımlarında yaygınca Ostrea (Ostrea) edulis, Paphia (Polititapes) senescens, Cerithium vulgatum, Gibbula albida, Donacilla (Donacilla) corneave yanı sıra Ammonia ve Elphidium fosillerininde bulunduğu tespit edilmiştir. Altı farklı lokasyondan alınan 24 numuneden72,4±8,0 binyıl ile 392,5±44,9 binyıl arası OSLyaşları elde edilmiştir.

Elde edilen bu yaşlar denizel izotop katları (MIS) 11 ile 5 buzul arası dönemleri göstermektedir. İstiflerden tanımlanan fosiller ise bu denizel taraçaların sığ ve acısu koşullarının hakim olduğu bir ortamda çökeldiğini işaret etmektedir.

 

Anahtar kelimeler: Çanakkale Boğazı, Denizel taraça, OSL, tektonik yükselim

 

Bu çalışma Mustafa Avcıoğlu’nun doktora çalışmasının bir bölümünü kapsamakta olup kısmen ÇOMÜ-BAP 2012/008 ve ÇOMÜ-BAP 2008/39 no’lu projeler ile desteklenmiştir.

Abstract: Çanakkale Strait is a sea way that connects the Mediterranean Sea and the Black Sea as well as it linked these two basins from time to time in the past. The connection between the Mediterranean Sea and the Black Sea through this sea way can be recognized by the geological information in the marine terrace sediments that include some fossil layers deposited in different geological times. These marine terraces specifically in the northwestern parts of the Çanakkale Strait mostly outcrop in the coasts between the Nara Cape and the Marmara Sea. In this work, the paleontological and Optically Stimulated Luminescence (OSL) aging analysis were performed on the marine terraces to determine the environmental conditions and the ages of their evolution in the periods when the waters of the Mediterranean Sea and the Black Sea were mixed together.

In this research, six marine terraces were studied and one of them was taken from the Gallipoli Peninsula. These marine terraces consisted of two different layers such as fossil-rich and detritic. Both layers were observed in the marine terraces of İkizlerçeşme, Kaplantepe and Çardak while Çayırdere and İyisu terraces only consisted of fossil-rich layers and Saltık terrace formed with the detritic layers.

In the fossil-rich parts of the marine terraces, Ostrea (Ostrea) edulis, Paphia (Polititapes) senescens, Cerithium vulgatum, Gibbula albida, Donacilla (Donacilla) corneave were determined as well as Ammonia and Elphidium. The ages between 72,4±8,0 ka and 392,5±44,9 ka were obtained on 24 samples taken from six different locations.

These obtained results indicate the ice ages between 11 and  5 (MIS). In addition, the fossils determined above demonstrate that the marine terraces sedimented/deposited in a shallow and brackish water environment.

 

Keywords: The Çanakkale Strait, Marine terrace, OSL, Tectonic uplift

 

This research comprised some parts of the PhD thesis of Dr. Mustafa Avcıoğlu and it was financially supported by the research projects with the numbers of ÇOMÜ-BAP 2012/008 and ÇOMÜ-BAP 2008/3, respectively.