Yangınlarda yaralanmaya, ölüme ve ekonomik kayıplara neden olan en önemli faktörler arasında bina tasarımı ve insan davranışları yer almaktadır (6,7). Ev yangınları genellikle küçük dikkatsizlikler sonucu meydana gelmektedir. Mutfakta yemek pişirirken yemeklerin başında beklenmesi, ocakların üzerinde biriken yağ gibi maddelerin temizliğinin düzenli yapılması, yatarken elektrikli sobaların söndürülmesi, çocuklara ateşin yanında dikkatli davranmalarının öğretilmesi bu yangınlardan korunmada yararlı uygulamalardır. Yangın sırasında ise, devreye giren bir yangın alarm detektörünün uyarısı ile yangına, yangın söndürme tüpü ile müdahale edebilir ya da giysiler tutuştuğunda dur-yat-yuvarlan yöntemini kullanarak yaralanmalar en aza indirilebilir. Yangınlar ile başa çıkabilmek için küçük yaşlardan itibaren evlerde ailelerle birlikte uygulanacak yangın tatbikatları can ve mal kayıplarını en aza düşürecektir (3). Sağlık meslek lisesi öğrencileri hem ailenin bu konuda vermiş olabileceği eğitimin yaş itibarı ile kolay değerlendirilebileceği hem de sağlık eğitimi almaları nedeniyle konuya daha yakın olabilecekleri düşünülen bir gruptur. Tüm bu nedenlerle bu çalışmada bir sağlık meslek lisesi öğrencilerinin yangın ile ilgili bilgilerinin, bu konuda herhangi bir eğitim alıp almadıklarının, yangın belirtilerini algılayıp olumlu davranış gösterip göstermediklerinin saptanması amaçlanmıştır. Yöntem ve gereçler: Araştırma Kastamonu Taşköprü Anadolu Sağlık Meslek Lisesi’nde yapılmıştır. Bu lisede hemşirelik bölümünde 100 ve tıbbi sekreterlik bölümünde 94 olmak üzere 194 öğrenci okumaktadır. Araştırmaya katılmayı kabul eden herkes araştırmaya dahil edilmiş, örnek seçilmemiştir. Hemşirelik bölümünden 79 (%79), tıbbı sekreterlik bölümünden 67 (%71,3) öğrenci olmak üzere toplam 146 kişi (%75,3) araştırmaya katılmıştır. Araştırmacılardan üç kişi, tanımlayıcı tipteki bu epidemiyolojik araştırmanın verilerini 2012 yılı Mayıs ayının ikinci ve üçüncü haftasında gözlem altında toplamıştır. Araştırıcılar tarafından geliştirilen 39 soruluk anket formu ile katılımcılardan bilgiler toplanmıştır. Soruların 7 tanesi katılımcıların sosyo-demografik özelliklerini belirlemektedir. Sorulardan 26’sı likert ölçeğine göre hazırlanmış, bunlardan 11 tanesi katılımcıların bilgilerini, |
diğer 15 tanesi davranışlarını ortaya koymayı hedeflemiştir. Son 6 soruda birden fazla seçenek işaretlenebilmektedir ve katılımcıların farklı olaylar altında davranışlarını değerlendirmeye yöneliktir. Araştırmanın ön denemesi 4 Mayıs 2012’de Çanakkale Anadolu Sağlık Meslek Lisesi’nde 10 öğrencinin katılımı ile yapılmıştır. Yaş, cinsiyet, bölüm, sınıf, yaşanılan yer, yaşanılan yerin mülkiyet tipi, oturulan kat, yangın yaşama durumu, ilk yardım bilgisi, yangın ile ilgili bazı bilgiler ve davranışlar araştırmanın değişkenleridir. Veriler, SPSS 15.0 istatistik paket programı kullanılarak analiz edilmiş ve tanımlayıcı istatistikler ile yüzde dağılımları sunulmuştur. Okul müdürlüğünden çalışma için gerekli yazılı izin, katılımcılardan ise sözlü onam alındıktan sonra anket formu uygulanmıştır. Araştırmada öğrencilerin kimlik bilgileri ile ilgili veriler alınmamış ve toplanan veriler amaçlar dışında kullanılmamıştır. Araştırma sonrası katılımcılar bir kısa konferans ile bilgilendirilmişlerdir. Bulgular: Öğrencilerin yaş ortalaması 16,2±1,2’dir (ortanca=16,0, min.-maks.=14-19). Katılımcıların %76’sı (111 kişi) kadındır. Onbir (%7,5) katılımcı daha önce bir yangın olayı yaşamıştır. Yalnız 15 (%10,3) öğrenci yangın konusunda bir eğitim aldıklarını söylemişlerdir. Öğrencilerin %97,3’ü (142 kişi) itfaiyenin numarasını, %54,1’i (79 kişi) yangında yapılacak temel ilk yardımı, %50’7’si (74 kişi) yaşadığı yerdeki tüm tesisatların yerini bildiğini belirtirken, %11,6’sı (17 kişi) yaşadığı yerde yangın tatbikatları yapıldığını ifade etmiştir. Katılımcıların %90,4’ü (132 kişi) yangın eylem planı hazırlamadıklarını belirtmişlerdir. Katılımcıların %39,7’si (58 kişi) yaşadıkları yerde yangın merdiveni olduğunu, %24,7’si (36 kişi) duman detektörü olduğunu ve %39,7’si (58 kişi) yaşadıkları yerde yangın söndürücüsü olduğunu belirtmiştir. Katılımcıların %12,8’i (18 kişi) evlerini yangın sigortası ile korumaya aldığını söylemiştir. Öğrencilerin %41,6’sı (60 kişi) elektrikli battaniyeyi kullandığını belirtirken bunların %70’i (42 kişi) kullanmaya başlamadan önce prizden fişini çekmektedir. Katılanların %95,7’si (135 kişi) elektrik tamirlerini kendileri | yapmamaktadır. Katılımcıların %68,1’i (98 kişi) elbiselerinin tutuşması durumunda dur-yat-yuvarlan yöntemini kullanacaklarını ifade etmiştir. Yüzde 73,6’sı (103 kişi) yatarken ısıtıcıları kapattığını ve %92,1’i (129 kişi) yemek pişirirken geniş kollu elbiseler kullanmadığını söylemiştir. Öğrencilerin %73,3’ü (107 kişi) duman kokusu, %81,5’i (119 kişi) yangını gördüklerinde, bulundukları ortamı terk edeceklerini belirtirken bir yangın esnasında %70,8’i (102 kişi) tehlikeye karşı çevredeki insanları uyaracağını ve %86,8’i (125 kişi) itfaiyeye arayacağını ifade etmiştir. Çalışmaya katılanların %71,9’u (105 kişi) yangın sırasında bulundukları yeri terk etmek için varsa yangın merdivenini kullanacaklarını belirtmiştir. Öğrenciler yolda giderken bir yangınla karşılaştıklarında, %90,1’i (107 kişi) itfaiyeyi arayacağını, %71,1’i (101 kişi) ambulansa haber vereceğini belirtmiştir. Öğrenciler senaryo olarak bir yangını fiziksel olarak sağlam atlattıktan sonra, %72,5’i (103 kişi) yanıklarda temel ilk yardımı öğreneceğini, %69’u (98 kişi) yangın eğitimi alacağını ve %69’u (98 kişi) yangın söndürücüsü/duman detektörü gibi koruyucu önlemler kullanacağını ifade etmiştir. Tartışma, Sonuç, Öneriler: İlerde sağlık sektöründe çalışacak olan öğrencilerin yangınlardan zarar görmesini engellemek için bazı bilgi ve olumlu davranışları bilmesi gerekir. Ayrıca bu olumlu davranışlar ile hem kendilerini koruyabilir, hem de çevresindeki insanların zarar görmesini engelleyebilirler, hem de rol model oluşturabilirler. Araştırmada katılımcıların büyük bir bölümünün yangın esnasında aramaları gereken numarayı bilmelerine rağmen koruyucu önlemler konusunda eksik kaldıkları görülmektedir. Araştırmada öğrencilerin en fazla olumlu davranış gösterdikleri durumlar arasından bazıları; elektrikli battaniye kullananların %70’inin kullanmaya başlamadan önce prizden fişini çekmeleri ve %95,7’sinin elektrik tamirlerini kendilerinin yapmamalarıdır. Elektrik tamirleri yetkili elektrik tamircileri tarafından yapılmalı, elektrikli battaniyeler kullanım kılavuzuna uygun olarak kullanılmalıdır (3). Katılımcıların %68,1’i elbiselerinin tutuşması durumunda dur-yat-yuvarlan yöntemini kullanacağını belirtmiştir. Yangına maruz kalındığında onu söndürebilmek için dur-yat-yuvarlan yönteminin öğrenciler tarafından kullanılması çoğunluğunun böyle bir durumda ne yapması gerektiğini bildiğini göstermektedir (3). Öğrencilerin %71,9’unun yangın sırasında bulundukları yeri terk etmek için varsa yangın merdivenini kullanacaklarını belirtmeleri yangın tehlikesi sırasında zarar görmeden hayatta kalabilmek için en güvenli kaçış yolunun yangın merdivenleri olduğunu bildiklerini düşündürmektedir (1). Dünya Ticaret Merkezine yapılan saldırı sonucunda yangın tehlikesinden kurtulmak için, Kule 1’de insanların %71’i, Kule 2’de %60’ı | merdivenleri kullanmıştır (7,8). Öğrenciler yolda giderken bir yangınla karşılaşma durumunda, %90,1’i itfaiyeyi arayacağını, %71,1’i ambulans hizmetlerine haber vereceğini belirtmiştir. Başka insanlara acil durumlarda yardım etmek için uzman ekipleri aramak öğrencilerin çevrelerine karşı duyarlı olduğunu göstermektedir (3,9). Bu olumlu davranışlar, öğrencilerin öğrenmekte oldukları mesleklerin insanlara yardım etme amacından kaynaklanmakta olabilir. Katılımcıların %90,4’ü yangın eylem planı hazırlamadıklarını belirtmişlerdir. Yangın öncesinde aile bireyleri ile bir araya gelip plan hazırlanması yangın tehlikesinde hayatta kalmak için önemli rol oynayan bir yöntemdir (3). Bir yangın anında öğrencilerin çoğunluğu yangın işaretlerini bilmediği için olay yerini terk etme eyleminde bulunmayı düşünmemektedir (7). İsveç-Gothenburg’da, 1998 yılında, 12-25 yaşları arasında genç insanların bulunduğu bir dans partisinin yapıldığı salonda çıkan yangın sonucunda sadece %33’ü hemen binayı tahliye etmeye başlamıştır (7). Öğrencilere yangın konusunda düzenli uygulamalı eğitimler verilir ya da ders müfredatlarına yangın dersi eklenirse onların olumlu davranışları artırılarak kendilerine ve çevrelerine daha fazla yardımcı ve örnek olmaları sağlanabilir. Sonuç olarak; öğrenciler olumlu ya da olumsuz davranışlar gösterselerde, yangın tehlikesini önlemek ve yangın sırasında can ve mal kaybını en aza indirmek için gerekli önlemler bilgisi ve doğru insan davranışları hakkındaki bilgiler öğrencilere verilmelidir. Sağlık meslek liselerinden yetişen öğrenciler aralarında yangınların da bulunduğu çeşitli yaralanmalı olaylara yanıt veren önemli bir meslek grubunun elemanları olduklarından eğitim ve olumlu davranışların geliştirilmesi ile onların yangından zarar görmeleri önlenemezse nitelikli bir insan gücü kaybı söz konusu olabilir. Ayrıca öğrencilerin yaşadığı yerlerdeki bina koşullarının yangın güvenliği açısından iyileştirilmesi ve bunun uygunluğun yasal olarak denetlenmesi yararlı olacaktır. Anahtar sözcükler: Bilgi, Davranış, Ev Yangını, Öğrenci, Sağlık Meslek Lisesi |
|
