Akademik Veri Yönetim Sistemi
Kutadgubilig: Felsefe Bilim Araştırmaları, cilt.0, sa.50, ss.13-37, 2024 (Hakemli Dergi)
Osmanlı modernleşme süreci sadece askerî ve teknik sahada gerçekleşen amelî hareketler manzumesi olmanın ötesinde düşünce dünyasını da kapsayan, devletin ve dinin varlığını sürdürmesini gaye edinen, siyasî erkin, bürokratların, ilim adamları ve aydınların top yekûn dahil olduğu bir tarih kesitidir. Askerî yenilgiler ve ardından gelen toprak kayıpları ve bu olayların beraberinde getirdiği sonuçlar bütün müspet ve menfi taraflarıyla modernleşmenin bir zorunluluk halini aldığını Osmanlı Devleti dahil olmak üzere tüm İslâm âlemine kendini göstermiştir. Bu çalışmanın amacı Osmanlı modernleşmesi sürecinde yayınlanan ahlâk kitaplarının klasik İslâm ahlâk metinlerinden şekil ve muhteva noktasında ne derece farklılaştığını ortaya koymaktır. İlk merhalede klasik İslâm ahlâk düşünce tarihinin bir devamı olarak nitelendirebileceğimiz Osmanlı ahlâk metinlerinin içerikleri incelendiğinde modernleşme sürecinin etkisi altında vücud bulduğu anlaşılmaktadır. Modern Osmanlı ahlâk müellifleri modernleşmeyle birlikte ortaya çıkan problemleri ahlâk metinlerinin imkân ve kabiliyetleri çerçevesinde çözmeye çalışmaktadır. Zikredilen bu durum klasik ahlâk metinlerinin sınırlarını zorlayacak mesele ve mevzuların modern ahlâk metinleri içerisine dahil olmasına neden olmuştur. Mesele sadece içeriğin değişmesi ile sınırlı kalmamış, modernleşme sürecinin icbar ettiği talepler ahlâk metinlerinin yeni bir şekle bürünmesini zorunlu kılmıştır. Bu makale sözü edilen bu sürecin hangi sâiklerle başladığını, tarihî seyri içinde nasıl bir şekil aldığını ve bu sürecin neticesinde ahlâk alanında ne tür yeni telif şekillerinin ortaya çıktığını problem edinmektedir.