Akademik Veri Yönetim Sistemi
6th International Eurasian Conference on Science, Engineering and Technology (EurasianSciEnTech 2025), June 25-27, 2025 www.EurasianSciEnTech.org, Ankara, Türkiye, 25 - 27 Haziran 2025, ss.230, (Özet Bildiri)
Nüfus artışıyla birlikte dünya genelinde nitelikli gıdaya ulaşmanın zorlaştığı, özellikle proteince zengin gıda arzını karşılamanın zorlaştığı bir durum ile dünya karşı karşıyadır. Sucul canlı kaynakları hem proteince zengin hem de diğer hayvansal proteinlere göre daha ucuz ve daha kolay sindirilebilir ürünlerdir. Bu yüzden her geçen gün sucul canlı kaynakların tüketimine olan ilgi artmakta ve su ürünleri üretim miktarları da hem Dünya’da hem de Türkiye’de buna paralel olarak yükselmektedir. Dünya balıkçılık ve tarım organizasyonuna göre 2022 yılı itibarıyla Dünya’da toplam su ürünleri üretim miktarı 186 milyon ton, kişi başına düşen ortalama su ürünleri tüketimi 22 kg iken, ülkemizde üretim miktarı 1 milyon ton ve su ürünleri tüketimi yıllık 7.2 kg’dır. Bu durum ülkemizde halen su ürünlerinin öncelikli protein kaynağı olarak tercih edilmediğinin bir göstergesidir. Besin olarak insanlar tarafından tüketilen su ürünleri kaynaklarının başlıca deniz ve tatlı su balıkları, kabuklu su ürünleri (Karides, istiridye, midye vb.) ve kafadanbacaklılar (ahtapot, kalamar, sübye vb.) gibi sucul canlılardan oluşmakta ve bu canlı kaynaklar bir çok kültürde önemli yere sahip olmaktadır. Sucul canlı kaynaklar hiç işlem görmeden çiğ olarak, farklı pişirme teknikleri ile (tuza gömme, kurutma, kızartma, marinasyon, konserve vb.) ve ileri işleme teknikleri ile (kroket, surumi, köfte, pastırma, cips vb.) dünya su ürünleri mutfağında sokak lezzetlerinden en lüks restorantlara kadar yer bulmaktadır. Dünya üzerinde en fazla gelişmiş su ürünleri mutfağı ve su ürünleri yemek çeşitliliği uzakdoğu ülkelerinde görülmekte ve en öne çıkan yemekler suşi, kamaboko, katsuobushi, shrimp paste (karides ezmesi) olduğu bilinmektedir. Avrupa ülkelerinde havyar ve botarga, Avustralya’da gravlax, Güney Amerika’da Ceviche, Kuzey Amerika’da ise Tuna Tartar yemekleri öne çıkmaktadır. Ülkemizde çoğunlukla su ürünleri kızartma ve ızgara olarak işlem görmeksizin pişirilmekte ve su ürünleri mutfağının Dünya geneline göre gelişmemiş olduğu görülmektedir. Dünya su ürünleri mutfağının gelişiminde yaşanılan coğrafya ve kültürün en etkili faktörler olduğu anlaşılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Yemek, sucul canlı kaynaklar, tüketim, alışkanlık, besin