Research Information System
in: Biyoloji Alanında Uluslararası Araştırma ve Değerlendirmeler, AKGÜL HASAN, Editor, Serüven Yayınevi / Serüven Publishing, Ankara, pp.53-73, 2024
Organizmalar, Dünya’daki günlük uyaran/stres değişimlerine uyum sağlamalarına olanak tanıyan çok sayıda strateji geliştirmiştir. Memeli hayvanlar söz konusu olduğunda, hem çevresel faktörlerdeki (örneğin; ışık yoğunluğu, sıcaklık, nem, avcı/av varlığı, vb.) hem de davranışlardaki (örneğin; uyku/uyanıklık ve açlık/beslenme döngüleri) dramatik değişiklikler günlük bazda ele alınmalıdır. Örneğin; uyanma sonrasında, organizma yiyecek ararken, avlanmadan kaçınırken, üreme ve hayvancılık faaliyetlerine katılırken vb. fiziksel aktivite artar; bu faaliyetler, yiyecek aramanın başarılı olup olmamasından bağımsız olarak gerçekleşmelidir. Biyolojik süreçlerin tutarlı ve uyumlu bir şekilde gerçekleşmesi, organizmanın uyanıklık gibi bilişsel işlevlerini, nöroendokrin faaliyetini, metabolik dengeyi, onarım mekanizmalarını ve kardiyovasküler fonksiyonları etkileyen faktörleri bir arada düzenlemelidir. Bu düzenleme, organizmanın hayatta kalması için seçici bir avantaj sağlamasına olanak tanır (Takahashi ve ark., 2008). Bu süreçlerin çoğunun zamanlaması, yalnızca basit bir uyaran-tepki ilişkisiyle değil, aynı zamanda bir dereceye kadar öngörü içererek kontrol edilmektedir. Bir açıdan, birçok biyolojik sürecin günlük döngüleri, davranışsal ya da çevresel faktörlerdeki değişikliklerden önce, yani onlardan bağımsız olarak ortaya çıkmaktadır. Öngörü mekanizmaları, hücrelerin, organların ve sistemlerin uyaranlara veya streslere tepki vermeden önce hazırlıklı olmalarını sağlar, bu da zamana uygun şekilde en verimli fizyolojik yanıtların ortaya çıkmasına yol açar.