Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sedimanter Havzalar, Dolguları ve Stratigrafileri - Sedimantoloji Çalışma Grubu ve Türkiye Stratigrafi Komitesi Ortak Çalıştayı, Eskişehir, Türkiye, 22 - 25 Eylül 2016, ss.23-24
Yalıtaşlarının bileşim ve çimentolanma evreleri ile çökelme-çimentolanma yaşının bilinmesi oluştukları dönemdeki deniz seviyesinin konumu ve paleokıyı ortamının dinamiklerinin anlaşılması açısından anahtar rol oynar. Bu çalışmada Bozcaada’da 1, Gökçeada’da 5 farklı yalıtaşı incelenmiştir. Alınan 19 örnek üzerinde petrografik ince kesit, tane boyu analizi, taramalı elektron mikroskobu, (SEM-EDX) çalışmaları yapılmış, bu kayalardaki karbonat çimentodan (bulk) ise 14C tarihlendirmesi ile ∑CaCO3 ölçümleri gerçekleştirilmiştir.
Elde edilen verilere göre yalıtaşları günümüzden önce 620-5830 yılları arasındaki farklı evrelerde oluşmuştur. Tane iriliği açısından kötü yuvarlaklaşmış ve boylanmış kum boyutundaki taneler egemendir. Kaya kırıntıları ve çakılları, genellikle metamorfik kayalardan türeme unsurlar ile kuvarsit ve kireçtaşları oluşturur. Tane araları ve boşluklar zayıf karbonat çimento doldurmuştur. EDX analizlerine göre 1,9 - 4,8 mol % MgCO3 söz konusudur. Bu durum yalıtaşı çimentolarında yüksek magnezyum kalsit varlığını açıklar. Yalıtaşı tabakalarının kalınlığı 20-65 cm arasında değişir. Tabakalar 3°-13° arasında güneye eğimlidir. Tane yüzeylerinde hemen her örnekte görülen mikritik zarflar gözenek sularından hızlı karbonat çökelimini açıklar ve ilksel çimento evresini oluşturur. Gel-git arası oluşum ortamını tanımlayan bu zarfları ikincil çimentolanmanın karbonat doygunluğu yüksek meteorik sulardan vadoz zonda gerçekleştiğini gösteren menisküs köprüler izler.
Sonuç olarak Bozcaada ve Gökçeada yalıtaşlarının (i)çökelme ortamına kısa mesafeli kaynak alanından taşınan kötü boylanmış ve yuvarlanmış kırıntılardan oluşan yüksek enerjili paleoplaj ortamlarını yansıttıkları, (ii)gel-git arası zondaki mikritik zarfların çökeldiği erken diyajenez evresi ardından deniz seviyesinin alçaldığı dönemlerde gel-git üstü zonda düşük magnezyum kalsit özelliği gösteren menisküs tipi köprü çimentolarla diyejenetik gelişimlerini tamamladıkları anlaşılmaktadır. Elde edilen yaş verileri ile çimento mikrodokuları mevcut Orta-Geç Holosen deniz seviyesi eğrileri ile de uyum içindedir.
Anahtar kelimeler: Yalıtaşı, 14C tarihlendirmesi, Kuzey Ege, Gökçeada, Bozcaada.
The composition and cementation stages of beachrock and knowledge of the age of deposition-cementation plays a key role in understanding the dynamics of sea level and paleocoastline environments during the formation period. This study investigated 1 beachrock formation from Bozcaada and 5 different beachrock formations from Gökçeada. Petrographic thin sections, grain size analysis and scanning electron microscope (SEM-EDX) studies were completed on 19 samples, while 14C dating and ∑CaCO3 measurements were completed on carbonate cements (bulk) from these rocks.
According to the data, the beachrocks formed in different stages from 620 to 5830 years before the present. In terms of grain size, poorly rounded and sorted sand size particles are dominant. Rock fragments and pebbles comprise elements derived from metamorphic rocks along with quartzite and limestones. Weak carbonate cement fills areas between the grains and in cavities. According to EDX analysis 1.9 to 4.8 mol% MgCO3 is present. This situation explains the high magnesium calcite in the beachrock cements. Beachrock layers vary in thickness from 20 to 65 cm. Layers dip to the south from 3°-13°. Grain surfaces in nearly every sample have micritic envelopes indicating rapid carbonate deposition from pore waters. In the secondary cementation around these envelopes, which indicate an intertidal formation environment, meniscus bridges are observed showing they formed in the vadose zone from meteoric waters with high carbonate saturation.
In conclusion, it is understood that Bozcaada and Gökçeada beachrocks (i)reflect a high energy paleobeach environment with deposition of badly sorted and rounded particles a short distance from the source area and (ii)after an early diagenesis stage in the intertidal zone with micritic envelopes deposited they completed diagenetic development with meniscus type bridge cements with low magnesium in a supratidal zone in periods when sea level fell. Age data and cement microtextures comply with current Middle-Late Holocene sea level curves.
Keywords: Beachrock, 14C dating, North Aegean, Gökçeada, Bozcaada.