1. Uluslararası Ahi Evran Bilimsel Araştırmalar Kongresi, Kırşehir, Türkiye, 30 Kasım - 02 Aralık 2021, ss.569-570
Kayayla temas halindeki mühendislik projeleri öncesinde kayaçların
dayanım özelliklerinin belirlenmesi çok önemlidir. Kayaçların tek eksenli
basınç dayanımı, çekme dayanımı gibi doğrudan tasarım parametresi olarak kullanılan
dayanım değerlerini belirlemek için uygulanan yöntemler numune hazırlamanın
zaman alıcı olması gibi nedenlerden dolayı güç olabilmektedir. Böyle durumlarda
bu test yöntemleri yerine uygulanması pratik, hızlı ve ucuz olan, çoğu zaman
tahribatsız yöntemlerden olan, indeks yöntemler kullanılabilir. Kayaçların
sertlik değerleri de indeks test yöntemleri ile belirlenmektedir. Literatüre
bakıldığında kayaçların sertlik değerlerinin fiziksel ve mekanik özelliklerinin
tahmininde güvenilir bir şekilde kullanılabileceği görülmektedir. Schmidt çekici
sertliği de kayaçların ve betonun yüzey sertliğini belirlemek ve bazı mekanik
özelliklerini tahmin etmek için yaygın olarak kullanılan, belirlenmesi pratik,
hızlı ve ucuz bir yüzey sertliği ölçüsüdür. Yöntem hem arazide hem de
laboratuvarda farklı örnek boyutlarında ve şekillerinde kolayca
uygulanabilmektedir. Çekiç tipi, numune boyutları, uygulama yüzeyinin durumu,
çevresel etkilere maruziyet gibi farklı parametreler Schmidt çekici sertlik
değerini etkilemektedir. Bu çalışmada L-tipi ve N-tipi Schmidt çekici sertlik
değerlerinin birbiri ile arasındaki ilişki incelenmiştir. Literatürde yer alan
aynı kayaçlar üzerinde ölçülmüş L-tipi ve N-tipi Schmidt çekici sertlik
değerleri ile laboratuvarda farklı jeolojik kökene sahip kayaç örnekleri
üzerinde hem L-tipi hem de N-tipi Schmidt çekici kullanılarak elde edilen
sertlik değerleri birlikte değerlendirilmiştir. L-tipi ve N-tipi Schmidt çekici
kullanılarak elde edilen sertlik değerleri arasındaki ilişki basit regresyon
analizleri ile irdelenmiştir. L-tipi ve N-tipi Schmidt çekici sertlik değerleri
arasında yüksek korelasyon katsayısına sahip ilişkiler belirlenmiştir. L-tipi
veya N-tipi Schmidt çekici kullanılarak elde edilen sertlik değerlerinin
birbirine dönüşümü için genel ve kayaç kökenine bağlı olarak tahmin modelleri
ve dönüşüm katsayıları önerilmiştir. Literatüre bakıldığında Schmidt çekici
sertliğinin en çok tek eksenli basınç dayanımı ile ilişkisinin incelendiği
çalışmalar olduğu görülmektedir. Bu çalışma kapsamında da her iki çekiç tipinin
arasındaki ilişkilerin incelenmesinin yanı sıra kayaçların tek eksenli basınç
dayanımını tahmin etmede iki çekiç tipinden hangisinin daha başarılı olduğunu
tespit etmek için istatistik yöntemlerle analizler yapılmış ve tahmin modelleri
oluşturulmuştur. Her iki çekiç tipiyle tek eksenli basınç dayanımı arasında
anlamlı ilişkiler olduğu ve tek eksenli basınç dayanımını tahmin etmede
kullanılabileceği görülmüştür.
It is very important
to determine the strength properties of rocks before engineering projects in
contact with the rock. Methods applied to determine the strength values used as
direct design parameters, such as uniaxial compressive strength and tensile strength
of rocks, can be difficult due to reasons such as time-consuming sample
preparation. In such cases, index methods can be used, which are practical,
fast, and cheap to apply, often non-destructive methods, instead of these test
methods. The hardness values of the rocks are determined by index test methods.
When the literature is examined, it is seen that the hardness values of the
rocks can be used reliably in the estimation of their physical and mechanical
properties. Schmidt hammer hardness is a widely used, practical, fast and
inexpensive measure of surface hardness to determine the surface hardness of
rocks and concrete and to predict some mechanical properties. The method can be
easily applied on different sample sizes and shapes both in the field and in
the laboratory. Different parameters such as hammer type, sample dimensions,
application surface condition, exposure to environmental factors affect the
Schmidt hammer hardness value. In this study, the relationship between L-type
and N-type Schmidt hammer hardness values was investigated. L-type and N-type
Schmidt hammer hardness values measured on the same rocks in the literature and
the hardness values obtained by using both L-type and N-type Schmidt hammer on
rock samples of different geological origins in the laboratory were evaluated
together. The relationship between the hardness values obtained using the
L-type and N-type Schmidt hammer was examined by simple regression analysis. Relationships
with high correlation coefficients were determined between L-type and N-type
Schmidt hammer hardness values. For the conversion of hardness values obtained
by using L-type or N-type Schmidt hammer, prediction models and transformation
coefficients have been proposed depending on general and rock origin. When the
literature is examined, it is seen that the studies in which the relationship
between Schmidt hammer hardness and uniaxial compressive strength are examined
mostly. Within the scope of this study, besides examining the relationships
between both hammer types, statistical analyzes were made and prediction models
were created to determine which of the two hammer types was more successful in
estimating the uniaxial compressive strength of the rocks. It has been observed
that there are significant relationships between both hammer types and uniaxial
compressive strength and can be used to predict uniaxial compressive strength.