GLASS BRACELETS UNEARTHED IN THE SAMSAT EXCAVATIONS

Creative Commons License

Uysal Z.

Sanat Tarihi Dergisi, vol.29, no.1, pp.301-317, 2020 (ESCI)

  • Publication Type: Article / Article
  • Volume: 29 Issue: 1
  • Publication Date: 2020
  • Doi Number: 10.29135/std.674393
  • Journal Name: Sanat Tarihi Dergisi
  • Journal Indexes: Emerging Sources Citation Index (ESCI), Directory of Open Access Journals, TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Page Numbers: pp.301-317
  • Çanakkale Onsekiz Mart University Affiliated: Yes

Abstract

Abstract
Samsat (Samosat), has been submerged under the Atatürk Dam today, served as the capital of the Kingdom of Commagene.It is known that the city still remained to be an important settlement, after it was conquered by the Romans. Samsat was conquered by Muslims toward the end of the 7th century.In the following centuries, the city, which
was alternately ruled by the Ummayads, the Abbasids, and the Byzantines, was seized by the Seljuk emirates in the middle, of, 12th century. Then it was chronologically reigned by the Ilkhanids, the Dulkadirians, and the Ottomans. The ruins of the city, referred to
as “Sümeysat” in the Islamic sources, were studied by various researchers before it was submerged under the dam. However, its archaeological significance was well understood in the course of the rescue excavations. The site was excavated by Prof. Nimet Özgüç and
her crew between 1978 and 1989. A great variety of finds, such as ceramic, metal, and glass objects, which were dated to the Medieval Age, were unearthed. The present paper studies the bracelets as glass finds. Because the stratigraphic details concerning the glass
finds in the published excavation reports, books, and museum records are not adequate enough, stylistic and technical characteristics of the finds were operationalized to identify the’ origin and dating of the bracelets. 22 pieces among the numerous bracelets, recovered
in Samsat, were catalogued for the purpose of the study. The bracelets can be grouped into five categories, i.e. twisted, flat, grooved, parallel-thread, and painted. They were mainly, defined in two techniques: trail decorated with seamed body (lif sarma) and rod spinning (halka çevirme) with seamless body. The used colors are black in the painted bracelets and blue, green, and their shades in the other types.The painted bracelets, made by enameling glass, were dated to the Byzantine Period, i.e. 10th-12th century.No precise dating of the
grooved, flat, and spun bracelets could be performed.No kilns were observed in the Samsat excavations, but a great many glass chunks, suggesting glass-focused production, were recovered. Due to the rich profusion of the glass finds and the presence of the glass chunks,
Samsat should be listed among the Medieval glass production centers.

Öz

Bugün Atatürk Baraj Gölü’nün suları altında kalmış durumdaki Samsat (Samosat), Kommagene Krallığı’nın başkentiydi. Kentin Romalılar tarafından fethedildikten sonra da önemini koruduğu bilinmektedir. Samsat 7. yüzyılın sonlarına doğru Müslümanlar tarafından ele geçirilmiştir. Bunu izleyen asırlarda Emeviler ve Abbasiler ile Bizans İmparatorluğu arasında sürekli el değiştiren yerleşim, 12. yüzyıl ortalarından itibaren Selçuklu emirliklerinin kontrolüne geçer. Arkasından İlhanlılar, Dulkadiroğulları Beyliği ve Osmanlı İmparatorluğu egemenliklerini yaşar. İslam kaynaklarında Sümeysat adıyla geçen kentin harabeleri, sular altında kalmadan önce çeşitli araştırmacılar tarafından incelenmiştir. Ancak kentin arkeolojik değeri buradaki kurtarma kazıları sırasında anlaşılmıştır. Burada Prof. Dr. Nimet Özgüç ve ekibi tarafından 1978-1989 yılları arasında kazı çalışmaları yapılmıştır. Bu kazılarda Ortaçağ’a tarihlenen seramik, metal, cam gibi çok çeşitli malzeme grubu ele geçmiştir. Bu çalışmamızda cam buluntular arasındaki bilezikler üzerinde durulmuştur. Yayınlanmış kazı raporları, kitap ve müze kayıtlarında cam buluntulara ilişkin stratigrafik ayrıntılar yeterli olmadığından; bileziklerin aidiyetlerinin belirlenmesi ve tarihlendirilmelerinde üslûp ve teknik özellikler esas alınmıştır. Samsat’ta çok sayıda ele geçen bileziklerden 22 tanesi seçilerek katalog oluşturulmuştur. Bilezikleri burmalı, düz yüzeyli, sırtı profilli (yivli), paralel lif sarmalı ve boyalı bilezikler olmak üzere beş grupta inceleyebiliriz. Bu bilezikler lif sarma (eklentili) veya halka çevirme (eklentisiz) tekniklerinde yapılmışlardır. Renk olarak boyalı bileziklerde siyah, diğer tiplerdeki bileziklerde mavi ve tonları, yeşil ve tonları kullanılmıştır. Siyah cam üzerine mineleme tekniğiyle yapılmış boyalı bilezikler Bizans devrine aittirler ve 10-12 yüzyıllar arasına tarihlenirler. Sırtı profilli (yivli), düz yüzeyli ve paralel lif sarmalı ve burmalı bilezikler için ise kesin ifadelerden kaçınmak gerekir. Samsat kazılarında fırına rastlanmamıştır ama burada üretim yapıldığına işaret eden çok sayıda cam külçeleri ele geçmiştir. Hem cam buluntularının çokluğu hem de cam külçelerinin varlığı sebebiyle Samsat’ın Orta çağ cam üretim merkezleri arasına eklenmesi gerektiği kanısındayız.