Akademik Veri Yönetim Sistemi
CUMHURIYET THEOLOGY JOURNAL, cilt.27, sa.2 (15 Aralık/December 2023), ss.640-660, 2023 (ESCI)
Bu
çalışmanın konusu Müslümanlarla Müşriklerin ilk defa karşı karşıya geldikleri
Bedir savaşı münasebetiyle Mekkeli şair Dırâr b. el-Hattâb (öl. 12/633) ve Medineli Müslüman şair
Ka‘b b. Mâlik (öl. 50/670) arasında geçen nakîza türü şiir atışmalarıdır.
Problemi ise Bedir savaşı sırasında iman ve şirk blokları tarafından hem
propaganda hem de psikolojik üstünlük sağlama aracı olarak kullanılan nakîza
şiirlerine yansıtılan yaklaşımların sorgulanmasıdır. Çalışma konusu nakîza
şiirleri birbirine zıt iki anlayışı yakından tanıma ve Hz. Peygamber döneminde
söylenen nakîza şiirleri hakkında kanaat oluşturma bakımından önem arz
etmektedir. Her ne kadar Hz. Peygamber dönemine ait nakîza şiirleriyle ilgili
son dönemlerde bazı çalışmalar yapılmış olsa bile bu çalışmalarda detaylara
inilmemiş ve genel özelliklere değinmekle yetinilmiştir. Çalışmamızı
ayrıcalıklı kılan husus, Bedir’de Mekke ordusunun beklenmedik yenilgisi
karşısında Dırâr b. el-Hattâb tarafından dikkatleri dağıtmak ve Medineli
Müslümanları itibarsızlaştırmak amacıyla Bedir savaşının Mekkelilerle
Medineliler arasında bir kabile savaşı olduğu iddiasının öne sürülmesi gibi
beyitlere yansıtılan ilginç yaklaşımlar ve ince detaylardır. Buna mukabil Ka‘b
b. Mâlik’in ise bu savaşın imanla küfrün savaşı olduğuna dikkat çekmesi ve
Medineli Müslümanların Allah Resûlü’ne verdikleri destek ile övünmesi gibi
İslâm inancının izlerini taşıyan yaklaşımları beyitlere yansıtmasıdır. Kuşkusuz
Bedir savaşına Medineli Müslümanlarla birlikte Mekkeli Muhacirler de
katılmışlardır. Hal böyle olmakla birlikte Ka‘b b. Mâlik, beyitlerde
Muhacirlerden söz etmemektedir. Bu durum Ka‘b b. Mâlik’in Dırâr b. el-Hattâb
tarafından öne sürülen iddialara karşılık vermeye yoğunlaşmış olabileceği
ihtimalini akıllara getirmektedir. Çalışmada nitel yöntem tekniklerinden
doküman incelemesi kullanılmıştır. Öncelikle konunun daha iyi anlaşılması
amacıyla literatür değerlendirmesi yapılmış ve alanla ilgili çalışmalara kısaca
değinilmiştir. Ardından nakîza kavramı ve arka planı hakkında özet bilgiler verilmiştir.
Burada Câhiliye şairi İmru’u’l-Kays (öl. 545) ile 'Abîd b. el-Abras (öl. 555)
arasında geçen ve nakîza şiirlerinin ilk evrelerine örnek teşkil edecek
mahiyette olan iki adet atışma şiirine yer verilmiştir. Daha sonra Mekkeli şair
Dırâr b. el-Hattâb ve Medineli şair Ka'b b. Malik'le ilgili özet bilgiler
sunulmuştur. Arka plan mahiyetindeki özet bilgilerden sonra Bedir savaşı
özelinde her iki şaire ait tespit edilen iki adet nakiza şiiri incelenmiş,
tahlil edilmiş ve farklılıklara dikkat çekilmiştir. Dırâr b. el-Hattâb'a ait
beyitlerde Câhiliye devri övünme şiirlerinde sıkça rastlanan asalet, usta
savaşçı olma ve el açıklığı gibi kavramlar dikkat çekmektedir. Buna mukabil
Ka‘b b. Mâlik'e ait beyitlerde ise Allah Resûlü, Allah'tan başka Rab olmadığı, kafir,
Cehennem ve Cehennem ateşi gibi İslâm dininin beraberinde getirdiği terimler ve
ifadeler yer almaktadır. Her iki şaire ait beyitlerde dönemin yaygın olarak
kullanılan savaş düzeni ve savaş araç gereçleri ile ilgili ipuçlarına da
rastlanmaktadır. Çalışmada sona gelindiğinde edinilen kanaatler sonuç kısmında
toparlanmıştır.
Anahtar kelimeler: Arap Dili ve Belagati,
Nakîza, Hz. Peygamber Dönemi, Dırâr b. el-Hattâb, Ka‘b b. Mâlik, Bedir savaşı.