RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, no.41, pp.188-240, 2024 (Peer-Reviewed Journal)
Language is a system in which the speaker transforms the non-linguistic world into words. Words constitute the building blocks of this system as linguistic units that label and conceptualize events, phenomena, entities or movements. The vocabulary of a language consists of the sum of words that enable the conceptualization of the non-linguistic world. Vocabulary has a quality that is constantly changing, developing and expanding. The most frequently used way to expand the vocabulary is derivation with affixes. Derivation is the process of creating new meaningful words by adding suffixes to existing words in order to label and conceptualize new information. The rules of this process are determined by the formal rules of grammar, and the speaker intuitively knows according to which phonetic and morphologic rules to use the suffixes together. In the studies carried out, the phonetic and morhologic rules of adding suffixes and the morpho-semantic functions of the derivatives depending on their meanings have been frequently emphasized. A similar order of phonetics and morphology in the addition of suffixes should also be found in the conceptual areas of the bases to which the suffixes are added. When producing a new concept, the speaker must intuitively know the conceptual domain of the base to which he will add the suffix. In this case, suffixes may be collocated with bases in certain concept areas. In this study, the conceptual areas of the word bases to which the +CI suffix was added were determined, and it was tried to determine in which concept area the words were added and in which semantic clusters they created derivatives. The base of 1741 words derived from the +CI suffix in the Turkish Dictionary was divided into 133 concept areas according to their denotative meanings, the most frequent and least common concept areas in which the suffix was used together were determined, and the relationship of the words derived from these concept areas with the meaning clusters was tried to be revealed.
Dil, konuşurun dil dışı dünyayı söze dönüştürdüğü bir dizgedir. Sözcükler olay, olgu, varlık veya hareketleri etiketleyerek kavramlaştıran dil birimleri olarak bu dizgenin yapıtaşlarını oluştururlar. Bir dilin söz varlığı, dil dışı dünyanın kavramlaştırılmasını sağlayan sözcüklerin toplamından oluşur. Söz varlığı sürekli değişen, gelişen ve genişleyen bir niteliğe sahiptir. Söz varlığının genişletilmesi için en sık kullanılan yol eklerle türetmedir. Türetme yeni bilgilerin etiketlenerek kavramlaştırılması için var olan sözcüklere eklenen eklerle yeni anlamlı sözcükler oluşturma işlemidir. Bu işlemin kuralları dil bilgisinin biçim kuralları ile belirlenmiştir ve konuşur ekleri hangi ses ve biçim kurallarına göre birlikte kullanacağını sezgisel olarak bilir. Yapılan çalışmalarda eklerin eklenişindeki ses ve biçim kuralları ve türevlerin anlamlarına bağlı olarak morfo-semantik işlevleri üzerinde sıkça durulmuştur. Eklerin eklenişinde bulunan ses ve biçim düzenine benzer bir düzen eklerin eklendiği tabanların kavram alanlarıyla ilgili de bulunmalıdır. Konuşur, yeni bir kavramı üretirken eki ekleyeceği tabanın kavram alanını sezgisel olarak biliyor olmalıdır. Bu durumda eklerin belirli kavram alanlarındaki tabanlarla eş dizimliliği bulunabilir. Bu çalışmada +CI ekinin eklendiği sözcük tabanlarının kavram alanları belirlenmiş, hangi kavram alanındaki sözcüklere eklendiği ve hangi anlam kümlerindeki türevleri oluşturduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Türkçe Sözlükte’ki +CI ekiyle türetilmiş 1741 sözcüğün tabanı temel anlamlarına göre 133 kavram alanına ayrılmış, ekin birlikte kullanıldığı en sık ve en seyrek kavram alanları belirlenmiş ve bu kavram alanlarından türetilen sözcüklerin anlam kümeleri ile ilişkisi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.