Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türkiye Ulusal Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Birliği (TUFUAB) XII. Teknik Sempozyumu, Sivas, Türkiye, 24 - 26 Mayıs 2023, cilt.1, sa.1, ss.66
Deniz kıyı seviyeleri, geçmişten günümüze her zaman bugün olduğu seviyelerde değildi. Milyonlarca yıldır gerçekleşen tektonik olaylar ve iklimsel değişiklikler yeryüzü dinamiklerinde değişiklikler olmasına sebep olmuştur. Dünyanın yakın geçmişine baktığımızda ise özellikle Kuaterner dönemin Pleyistosen bölümünde olan ve yaklaşık 20 bin yıl önce sona eren Son Buzul Maksimum sonucu ortalama deniz seviyelerinin hızla yükseldiği bilinmektedir. Aynı şekilde yaklaşık 11 bin yıl öncesinden bugüne kadar olan zamanı kapsayan Holosen bölümünde ise global ölçekte ortalama deniz seviyesinin yaklaşık 60 metre yükseldiği tahmin edilmektedir. Çalışmamız kapsamında Çanakkale ili ve adalarını kapsayan deniz bölgesindeki farklı jeolojik dönemlere göre değişen kıyı sınır çizgileri ve karasal sınırlar incelenmiştir. Veri seti olarak global ölçekte deniz derinlik seviyelerini veren ve Avrupa Birliği tarafından sunulan EmodNET batimetri verisi kullanılmıştır. Elde edilen derinlik noktalarının modellemeleri gerçekleştirilerek deniz ve kıyı bölgeleri tespiti yapılmıştır. Çalışma kapsamında literatürde geçmiş dönemlerdeki global deniz seviyesi değişimlerini inceleyen çalışmalar referans alınmıştır. İncelenen dönemlerde sırasıyla 20 bin, 15 bin, 11 bin ve 3 bin 300 yıl önceki global ölçekteki ortalama deniz seviyelerine dayalı olarak kıyı çizgileri ve karasal sınırlar oluşturulmuştur. Çanakkale Boğazı’nın Marmara Denizi’ne açılan bölümü yine çalışma kapsamında incelenmiş ve elde edilen sonuçlarda 11 bin yıl önce Marmara Denizi’nin Çanakkale Boğazı ile birleşme sürecinin başladığı gösterilmiştir. Diğer yandan Gökçeada’nın kuzeyinde bulunan ve Kuzey Ege bölgesindeki en derin bölge olan ve tektonik hareketler sonucu oluşan Kuzey Ege çukurunun 20 bin yıl önceki deniz seviyelerinde dahi günümüz sınırlarıyla çok yakın seviyelerde olduğu gözlemlenmiştir. Yine Bozcaada’nın günümüzden 11 bin yıl önce günümüz anakarasıyla birleşmiş olduğu ve herhangi bir ada oluşumunun ilgili dönemde henüz gerçekleşmemiş olduğu tespit edilmiştir. Böylelikle günümüzde Marmara Denizi ile Ege Denizi’ni birleştiren ve jeopolitik konumu nedeniyle büyük öneme sahip olan Çanakkale Boğazı ve çevresinin geçmiş jeolojik dönemlerdeki durumu incelenmiş ve bölgenin deniz seviyesine göre değişen dinamikleri hakkında sonuçlara ulaşılmıştır.