Research Information System
Sonçağ, Ankara, 2024
“Siyer”
Hz. Peygamber’in hayatını, şahsiyetini, tebliğ faaliyetlerini, mücadelesini ele
alan ilim dalı ile bu alanda yazılan eserleri ifade eden bir terimdir. Hz.
Peygamber’in İslâm dininin anlaşılmasında teşkil ettiği merkezi konum nedeniyle
müslümanlar ilk dönemlerden itibaren onun hayatını öğrenmek ve sonraki
nesillere aktarmak için büyük bir çaba sarf etmişlerdir. Bunun bir sonucu olarak
siyer erken dönemlerde müstakil bir ilim dalı haline gelmiştir. Geçmişte olduğu
gibi günümüzde de siyer ilmi, Hz. Muhammed’in tebliğ ettiği dinin ve getirdiği
evrensel mesajların anlaşılması açısından son derece önemli bir yere sahiptir. Buna
ek olarak yüzyıllar boyunca gelişen İslâm tarih, kültür ve medeniyetinin doğru
bir şekilde anlaşılması ve sıhhatli bir şekilde değerlendirilebilmesi açısından
da siyer merkezî rol teşkil eder.
Bu
proje, bahsi geçen merkezî rolü nedeniyle siyer ilmini teşekkül süreci,
kaynakları, muhteva ve yöntemi bakımından ana hatlarıyla tanıtmak amacıyla hazırlanmıştır.
Kaynaklardan alınan orijinal örnek metinlerle konunun pekiştirilmesi
hedeflenmiştir. İlk bölümde siyer ilminin tanımı, muhtevası, teşekkül süreci ve
gelişimi üzerinde durulmuştur. Bu ilmin doğup gelişmesine etki eden unsurlar
değerlendirilip ilk yazım faaliyetlerinden bahsedilmiştir. Bu sürece katkı
sağlayan alimler ile bu alanda müstakil eser telif eden müellifler kısaca
tanıtılmıştır. Bütün ilimler gibi siyer ilminin de kendine özgü yöntem ve
kaynakları olduğuna dikkat çekilmiştir.
İkinci
bölümde öncelikle ilk yazılanlardan itibaren başlıca siyer kaynakları ele
alınarak müellifleri, muhtevaları ve metotları açısından değerlendirilmiştir. Buna
ek olarak diğer İslâmî ilimlerin siyer araştırmaları açısından taşıdığı
kaynaklık değeri üzerinde durulmuştur. Üçüncü ve dördüncü bölümlerde bu
çeşitliliği göstermek amacıyla müstakil siyer eserlerinin yanı sıra siyer
ilmine kaynaklık eden diğer eserlerden alınan metinlere yer verilmiştir. Erken
dönemlerden itibaren müstakil siyer telifâtınıın varlığına dikkat çekilmekle
birlikte siyer ilminin kaynaklarının müstakil siyer eserlerinden ibaret
olmadığı vurgulanmıştır.
Araştırma
ilahiyat lisans öğrencileri başta olmak üzere ilgililerin tek bir kitap ile
siyer ilmi ve kaynaklarıyla ilgili temel bilgilere ulaşmasını hedeflemektedir. Ayrıca
ilahiyat fakültelerindeki zorunlu Arapça şartının sağlanması açısından da
önemlidir. Farklı ilim dallarında telif edilmiş olan kaynaklardan derlenen
örnekler üzerinden tümevarım yöntemiyle çalışma tamamlanmıştır. Tek bir siyer
kaynağı üzerine dahi araştırmaların yapıldığı dikkate alınırsa çok detaylı
sunumların bu araştırmanın kapsamını aşacağı aşikardır. Bu nedenle daha detaylı
bilgiler için kaynakçada yer alan eser ve araştırmalardan istifade edilmesi
faydalı olacaktır. Benzer şekilde Hz. Peygamber’in evrensel mesajlarıyla ilgili
örnek metinlerin yer aldığı son bölümde de bazı hususlara dikkat çekilmekle
yetinilmiştir. Meselelerin daha iyi anlaşılması açısından bu konularla ilgili
olarak kaleme alınan müstakil araştırmalar başta olmak üzere kapsamlı okumaların
yapılması tavsiye edilir.
Araştırmanın
başlıca amaçlarından biri siyer ilminin kaynaklarını kendi özgün dilleri ve
metotlarıyla tanıtmaktır. Ayrıca müstakil Siyer-Megâzî eserlerinin yanı sıra
tefsir, hadis, fıkıh gibi diğer disiplinlerin siyer ilmine nasıl kaynaklık
ettiklerini örnek metinler üzerinden ortaya koymaktır. Bu amaçlarla temel
kaynaklardan tespit edilen seçme metinler özgün dili ve üslubu korunarak bir
araya getirilmiştir. Bu metinler aynı zamanda siyer muhtevası dikkate alınarak
mümkün olduğunca kronolojik bir sıralama ile verilmiştir.
Araştırmanın
bir diğer amacı ise günümüz meseleleriyle ilgili bazı hususlarda Hz.
Peygamber’in evrensel ilkelerini okuyucuya sunmaktır. Onun günlük hayatı, aile
kavramına yaptığı vurgu, insan ilişkileri, doğaya ve çevreye bakışı, tasarruf
konusundaki tavsiyeleri, kadın haklarına sağladığı katkılar, çocuklara duyduğu
şefkat, cehaletle mücadelesi ve öğrenmeye yaptığı vurgular, komutanlığı,
düşmanlarına karşı tavrı, adalet anlayışı ve idareciliği günümüz insanına
örneklik teşkil edecek evrensel ilkelerle doludur.