Hastane Öncesi Acil Sağlık Çalışanlarının Afetlerde Etik İlkelere Yönelik Tutumları ve Etik İkilemlere Yaklaşımlarının Değerlendirilmesi


Demirsoy M., Uysal İ., Demirsoy N., Kırımlıoğlu N.

. X. Biyoetik Kongresi, Samsun, Türkiye, 11 - 13 Eylül 2023, ss.29-30

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Samsun
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.29-30
  • Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Afetler çok sayıda yaralanma ve ölüm vakasının olduğu ve kaynakların yetersiz kaldığı kaotik ortamlardır. Geniş bir kitleyi etkileyen afet olaylarında Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri sunan sağlık personelleri olay yerine ilk ulaşan birimlerden biridir. Ortaya çıkan olağandışı koşullar, ekip ve kaynak kısıtlılıkları bu kaotik ortamda hizmet sunan sağlık personelleri için etik ikilemler oluşturabilmekte ve etik sorunlara sebebiyet verebilmektedir. Araştırmada hastane öncesi acil sağlık hizmeti sunan sağlık çalışanlarının afetlerde etik ilkelere yönelik tutumlarının ve etik ikilemlere yaklaşımlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Tanımlayıcı ve kesitsel türde planlanan çalışmada amaçlı örneklem doğrultusunda Ankara İli’nde hastane öncesi acil sağlık hizmeti sunumunda görev yapan 195 sağlık personellerinden veri toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak, demografik değişkenler anketi, afet durumlarında yaşanan etik ikilemleri içeren senaryoların sorgulandığı üç adet senaryo (vignette yöntemi ile araştırmacılar tarafından literatür desteği ile hazırlanmıştır) sorusu ve “Etik İlkeler Tutum Ölçeği-EİTÖ” kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS-16 paket programı ile tanımlayıcı istatistiksel yöntemler ve karşılaştırma testleri yapılmıştır. Araştırmada katılımcıların etik ikilemlere yönelik tutum ölçeği skorları ortalaması 73.54±9.714 (min. 50, max. 112) puan olarak bulunmuş ve etik ikilemlere yönelik tutumlarının orta düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Etik İkilemlere Yönelik Tutum Ölçeği toplam puanları ile medeni durum değişkeni arasında anlamlı fark tespit edilmiş ve evli katılımcıların etik ikilemlere yönelik tutum puanlarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Cinsiyet, unvan, mezuniyet, çalışma yılı grupları ve ölçek puanları arasında ise istatistiksel olarak anlamlı farklılık olmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca katılımcıların ölçek puanları ile bazı etik ikilem olgu sorularına daha yüksek oranda verdikleri “kararsızım” cevabı ile diğer cevaplar arasında anlamlı farklılar olduğu tespit edilmiş olup kararsızım seçeneği etik ikilem belirtmesi açısından etik ikilemlere yönelik yaklaşım puanları yüksek olsa da katılımcıların etik ikilem yaşadıkları görülmüştür. Hastane Öncesi Acil Sağlık Çalışanlarının EİTÖ toplam puanlarının ortalamanın altında kaldığı görülmüştür. Afet durumlarında yakınları ile sorumlulukları arasında bir tercih yapmak durumunda kaldıklarında ise daha fazla ikilem yaşadıkları belirlenmiştir. Mesleki sorumlulukları söz konusu olduğunda daha kararlı yaklaşım sergilerken, mesleki etik değerleri önceleme konusunda zayıf kaldıkları söylenebilir. Bu nedenle sağlık profesyonellerinin deneyimlerini anlayarak yasal düzenlemelerin gözden geçirilmesi, sağlık hizmetleri ile ilgili etik kılavuzların ve afet kurtarma planlarının geliştirilmesi, sağlık çalışanlarına etik yeterlilik hizmet içi eğitimlerinin verilmesi, acil durum ve afet koşulları için kapsamlı etik yönergelerin geliştirilmesi, afet sırasında yaşanabilecek etik sorunlar için afet öncesinde atılacak ilk adımdır.