Research Information System
Uluslararası ve Disiplinlerarası Ruh Sempozyumu, Çanakkale, Turkey, 22 - 23 October 2020, pp.289-310
The
meaning of Jahiliyya in the dictionary is lack of knowledge, reason,
understanding, thoughtless, and unwise behavior. The term itself is referring
to the lifestyles of Arabs in a period of two hundred years before Islam. In
general, the age of Jahiliyya is the pre-Islamic period in the Arabian
Peninsula.
The
people of Jahiliyya perceive soals as beings with a subtle object that cannot
be touched by hands exist in their body. They know that the death event occurrs
when the object in question is separated from the body. In this respect, they
are also aware that there is an equation between the object in question, which
they call the soul and believe to be the source of life and death. The people
of Jahiliyya who regard death as the separation of the soul from the body and
the transition to another realm, are afraid of the unknown life from which the
soul has gone through, not the devastation. The word spirit in the Arabic
language is mentioned by this name because it contains meanings such as
blowing, air, and a breeze that evoke breathing.
Undoubtedly,
the cultural richness of the people of Jahiliyya is one of the factors that
shape the mindset regarding the perception of spirit and is one of the
indicators about the depth of their beliefs during those periods. When the
texts of pre-Islamic poetry that have survived to this day are examined, it is
possible to find clues about the spiritual imagination running through the
minds of the people in those periods. For example, according to one of the
beliefs, the soul of a murdered person leaves his body disguised as a bird. The
soul, disguised as a bird, does not leave the grave of the dead person and
would say “Water me! Water me! ” as is constantly chanting. The bird in
question, called Sada or Hame, calms down only when the deceased is avenged.
The poet, who is the spokesperson of the tribe, frequently reflects his concept
of the soul in the form of a bird in couplets to encourage the members of the
tribe to avenge the victim. According to the Arabs of Jahiliyya, the soul of a
person who died has extraordinary powers such as harming and benefiting living
things.
According
to the common belief among the Arabs of Jahiliyya, the soul of a deceased
person drinks alcohol in the grave. In this regard, camels are slaughtered in
cemeteries to be protected from the wickedness of spirits and to gain their
satisfaction, and the graves of deceased people are watered with alcohol.
Moreover, according to the common belief among the Jahiliyya Arabs, spirits
eat, drink, and use objects in the grave like the survivors. The spirits come
together in cemeteries and inhabit the souls, bottomless wells, and deserted
deserts. Reflections of such beliefs can be encountered in the poetry texts of
Jahiliyya poets that have survived to the present day.
Keywords:
Soul, Jahiliyya, Poetry, Faith, Death
Câhiliye kavramı sözlükte, bilgi yokluğu,
akıl, idrak eksikliği, düşüncesiz ve akılsız davranış sergileme gibi anlamlara
gelir. Istılahta ise Arapların İslâm’dan önce en fazla iki yüz yıllık zaman
dilimi içerisindeki yaşam biçimlerinin adıdır.
Buna göre Câhiliye dönemi Arap
yarımadasında İslâm öncesi dönem demektir.
Her insan gibi
Câhiliye insanı da elle dokunamadığı latif bir nesnenin bedeninde var olduğunu
sezinlemektedir. Yine Câhiliye insanı söz konusu nesnenin bedenden ayrılmasıyla
ölüm olayının gerçekleştiğini bilmektedir. Bu bakımdan Câhiliye insanı ruh diye adlandırdığı ve hayat kaynağı
olduğuna inandığı söz konusu nesne ile ölüm arasında bir denklem bulunduğunun
da farkındadır. Ölümü ruhun bedenden ayrılma ve başka bir âleme intikal etme
hali olarak telakki eden Câhiliye insanı, yok olmaktan değil ruhun intikal
ettiği meçhul hayattan korkmakta ve ürkmektedir.
Arap dilinde ruh kavramının bu isimle anılması
üfürme, hava, esinti ve meltem gibi nefes
alıp vermeyi çağrıştıran anlamlar içermesi sebebiyledir. Ruh kavramı aynı zamanda nefs/can kavramı ile de eş
anlamlıdır.
Kuşkusuz
insanoğlunun mensubu bulunduğu ortama has kültürel zenginlikler zihin yapısına
şekil veren etkenlerdendir. Câhiliye Arap toplumlarındaki ruh algısı da dönemin inanç boyutuna işaret eden göstergelerdendir.
Günümüze ulaşan Câhiliye şiir metinleri incelendiğinde Câhiliye insanının
zihninde kurguladığı ruh tasavvuru
hakkında ipuçlarına rastlamak mümkündür. Söz gelimi Câhiliye toplumlarındaki
yaygın inanışa göre öldürülen kimsenin ruhu bedenden ayrılmakta ve kuş
kisvesine bürünmektedir. Kuş kisvesine bürünen ruh, ölünün kabri başından
ayrılmamakta ve “Beni sulayın! Beni sulayın!” diye mütemadiyen ötmektedir. Sada veya hâme adı verilen söz konusu kuş, ancak maktulün öcü alındığı vakit sakinleşmektedir.
Kabîlenin sözcüsü konumundaki şair de kabîle bireylerini maktulün intikamını
almaya teşvik etmek amacıyla kuş suretindeki ruh tasavvurunu sıkça beyitlere yansıtmaktadır.
Câhiliye Araplarına göre ölen kimsenin ruhu, canlılara zarar ve fayda verme
gibi olağanüstü güçlere de sahiptir. Yine Câhiliye Arapları arasındaki yaygın
inanışa göre vefat eden kimsenin ruhu kabirde içki içmektedir. Bu bakımdan
ruhların şerrinden korunmak ve memnuniyetlerini kazanmak amacıyla mezarlıklarda
develer kesilmekte ve vefat eden kimselerin kabirleri içki ile sulanmaktadır.
Dahası Câhiliye Arapları arasındaki yaygın inanışa göre ruhlar hayatta kalan
kimseler gibi kabirde yemek yemekte, içki içmekte ve eşya kullanmaktadır. Yine
Câhiliye Araplarındaki yaygın inanışa göre ruhlar mezarlıklarda bir araya
gelmekte, izbe harabeleri, dipsiz kuyuları ve ıssız çölleri mesken
edinmektedirler. Câhiliye şairlerine ait günümüze ulaşan şiir metinlerinde bu
türden inanışların yansımalarına az da olsa rastlanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Ruh,
Câhiliye Dönemi, Şiir, İnanç, Ölüm