Sistem Temelli Kaza Analiz ve Risk Değerlendirme Metodu: FRAM

Creative Commons License

Murat B., Motorcu A. R.

in: Mühendislik, Mimarlık, Tasarımda Teori, Uygulama ve Araştırmalar, Ali Riza MOTORCU, Ashok JAMMI, Senai YALÇINKAYA, Editor, GÜVEN PLUS GRUP DANIŞMANLIK A.Ş. YAYINLARI, İstanbul, pp.180-194, 2022

  • Publication Type: Book Chapter / Chapter Vocational Book
  • Publication Date: 2022
  • Publisher: GÜVEN PLUS GRUP DANIŞMANLIK A.Ş. YAYINLARI
  • City: İstanbul
  • Page Numbers: pp.180-194
  • Editors: Ali Riza MOTORCU, Ashok JAMMI, Senai YALÇINKAYA, Editor
  • Çanakkale Onsekiz Mart University Affiliated: Yes

Abstract

İş güvenliği analizinde kullanılan metotlar gelişen teknoloji ile birlikte evrilerek günümüz sistemlerini analiz edebilmek için sistem tabanlı kaza analiz ve risk değerlendirme metotlarına dönüşmüşlerdir. Geleneksel modellerin günümüz kazalarını açıklamakta yetersiz kalması ile geliştirilen metotlardan bir tanesi olan ve son yılara artan bir oranda araştırmalara konu olmaya başlayan Fonksiyonel Rezonans Analiz Metodu (FRAM) çalışma kapsamında incelenmiştir. FRAM geliştirdiği dört temel prensip çerçevesinde kazaların meydana gelişini sistem fonksiyonlarının tıpkı bir rezonansta olduğu gibi etkileşime girmesi sonucunda meydana geldiğini kabul ederek açıklamaktadır. Bu çerçevede yapılacak analizler (1) sistem fonksiyonların belirlenmesi, (2) fonksiyon sapmalarının belirlenmesi, (3) fonksiyonların eşleşmesi ve (4) meydana gelen olayların yönetilmesi olmak üzere 4 aşamadan oluşmaktadır. Ayrıca fonksiyonları birbirileriyle etkileşimlerinin belirlenebilmesi için fonksiyonları “girdi, zaman, çıktı, kontrol, kaynak ve önkoşullar” gibi alt fonksiyonlara ayrılımı yapılarak fonksiyonların nasıl birbiriyle etkileşime girdiği modellenebilmektedir. Yapılan çalışma ile FRAM metodu ile yapılan çalışmaların derlenerek alanda yeni araştırmacılara ışık olunması ve araştırma eğilimlerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu maksatla VOSviewer programı kullanılarak literatürün bibliyometrik analizleri yapılmış ve başlıca çalışma örnekleri özetlenmiştir. FRAM metodunun havacılık, sağlık, endüstriyel operasyonlar gibi birçok alanda kullanılmaya başlandığı ve son yıllarda FRAM çalışmalarının esneklik mühendisliği, sosyoteknik sistemler, kompleks sistemler, risk değerlendirmesi anahtar kelimeleri ile yakın ilişkisinin olduğu yapılan veri analizleri neticesinde tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular neticesinde FRAM’ in sistem fonksiyonlarını modelleyerek meydana gelebilecek değişimleri iyi olarak sergilediği ve başarılı sonuçlar verdiği sonucuna ulaşılmıştır.