Akademik Veri Yönetim Sistemi
18. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Konya, Türkiye, 6 - 09 Ekim 2015, ss.780-781
Giriş ve Amaç: Afetlere etkili bir şekilde yanıt vermek için pek çok kurum ve kuruluş
tarafından hazırlık planları yapılmaktadır. Afet planlarının amacı daha fazla sayıda insan
hayatının kurtarılması, ölümlerin, organ/uzuv kayıplarının, yaralanmaların azaltılması
ve ilgili kurumların sürekliliğinin devam ettirilmesidir. Bu nedenle ilgili kurumların
sağlık hizmetleri hazırlık planlarının afet öncesi, sırası ve sonrası döneme yönelik
oluşturulması çok önemlidir. Afetlerde sağlık hizmetlerinin planlanmasında hastanelere
oldukça önemli görevler düşmektedir. Ancak, hastanelerde afetlere maruz kalmaktadır.
Böyle durumlarda hastane afet planının (HAP) hızlı bir şekilde devreye girmesi
gerekmektedir. Sağlık Bakanlığı tarafından 20 Mart 2015 tarih ve 29301 sayı ile Hastane
Afet ve Acil Durum Planları Uygulama Yönetmeliği yayımlanmıştır. Yönetmelik
hastanelerin acil durum ve afetlere yönelik plan yapmalarını zorunlu hale getirmektedir.
Etkin ve etkili bir şekilde çalışan bir HAP sayesinde kaynaklardan maksimum
yararlanılabilir ve çok fazla sayıda hastaya/yaralıya hizmet sunulabilir. Bu nedenle
hastaneler tarafından yapılan HAP’ın idareci, acil yardım ve afet yöneticileri ve birim
sorumluları tarafından kullanılması gerekmektedir. Türkiye’de bu alanda yayımlanmış
bir rehber bulunmamaktadır.
Bu yazının amacı, DSÖ’nün yayımladığı “Hastane Acil Durum Yanıtı Kontrol Listesi’nin
içerik olarak incelenmesi ve hastanelerin afetlere hazırlık durumunda ele alınması
gereken önemli noktaların değerlendirilmesi için tartışılmasıdır.
Gereç ve Yöntem: Bu inceleme yazımızda materyal olarak, “Dünya Sağlık Örgütü
Avrupa Bölge Ofisi’nin 2011 yılında yayınladığı 9 ana başlık ve 92 maddeden oluşan
"Hastane Acil Durum Yanıtı Kontrol Listesi" başlıklı rehber kullanılmıştır. Rehber, sağlık
yöneticileri için afet ve acil durumlara hazırlıkta tüm tehlikeleri değerlendirme aracıdır.
Bu rehber araştırmacılar tarafından Türkçe ’ye çevrilmekte olup, gerekli izinler için DSÖ
Avrupa Bölge Ofisi’ne e-posta yoluyla başvuruda bulunulmuş olup, süreç devam
etmektedir. Bu yazıda rehber çerçevesinde hastanelerin afetlere karşı hazırlık
durumunda dikkat etmesi gereken temel noktalar hakkında bilgi verilmiştir.
Bulgular: İncelenen rehberde hastanelerde ve diğer acil sağlık hizmeti sunan birimlerde
afet sırasında iyi bir koordinasyon sağlanarak mevcut kaynaklarla çok fazla sayıda yaralı
ve hastaya sağlık hizmeti sunulması amaçlanmaktadır. Bu amaçla, hastane afet planı;
temel hizmetlerin sürekliliği, her düzeydeki hastane operasyonunun iyi bir
koordinasyonla yürütülmesi, açık ve doğru iç ve dış iletişim, artan taleplere hızlı uyum, kıt kaynakların etkili kullanımı ve sağlık çalışanları için güvenli bir çevrenin
oluşturulması gibi temel görevler üzerine yapılandırılmıştır.
Rehbere göre, afet durumunda bir hastanede bu temel hizmetlerin sunumunun
sağlanması için hastanelerin afetlere hazırlık durumunun 9 ana başlıkta
değerlendirilmesi gerekmektedir. Bunlar; komuta ve kontrol, iletişim, güvenlik ve
emniyet, triyaj, kaynak kapasitesi, temel hizmetlerin sürekliliği, insan kaynakları, lojistik
ve destek yönetimi ve afet sonrası kurtarmadır.
Sonuç ve Öneriler: Bir hastane için “afet, kısa bir zaman diliminde normalden çok fazla
sayıda hasta/yaralının hizmet almak için başvurması sonucu hastanenin çalışamaz
duruma gelmesi” olarak tanımlanmaktadır. Örneğin, Van depremi sonrasında hasta
başvuru sayısının artması ile oluşan triyaj ve hasta kayıt problemi, hastalara müdahale
edilecek alan yetersizliği, iletişim sorunları, depremzede olmayan hastaların
müracaatındaki hızlı artış ve hasta taşıma sistemindeki problemler acil serviste ilk 24-
48 saat arasında yaşanan en büyük problemler olarak görülmüştür. Pek çok afet
sonrasında hastaneler sıklıkla benzer sorunlarla karşılaşmaktadır.
Sonuç olarak rehber, 9 ana başlık altında yer alan 92 maddeye göre hastanelerin temel
olarak afetlere hazırlıklarının değerlendirilmesini önermektedir. Böylece hastane acil
durum ve afet planlarının eylem basamakları belirlenerek standardize edilebilir ve
uygulama kolaylaştırılabilir. Rehberde önerilen maddeler, Türkiye’de de konunun
uzmanları ve politika yapıcılar tarafından incelenerek, hastaneler ve diğer sağlık hizmeti
sunucuları için benzer kontrol listeleri, yönetmelikler geliştirilebilir. Benzer rehberlerin
yasal bir zeminde ele alınarak geliştirilmesinin hastanelerde idareci ve yöneticiler
tarafından afet yönetiminde uygulanmasını sürekli hale getirebileceği düşüncesindeyiz.
Anahtar kelimeler: Afetlere hazırlık, hastane acil durum yanıtı, hastane afet planı,
hastane afet planı kontrol listesi, tehlike