Akademik Veri Yönetim Sistemi
SADAB 6th International Online Conference On Social Researches And Behavioral Sciences, 3 - 04 Ekim 2020, ss.116-138
Öz:
İslâm
dinini doğru anlaşılması belirli seviyede Arap dilini öğrenmeyi
gerektirmektedir. Zira Arap dili, Allah kelâmının, Hz. Peygamber’in, sahabenin,
tabiînin ve genel anlamda İslâm literatürünün de dilidir. Asr-ı saadetten bu
yana Oku ümmetinin mensupları ilme önem vermişler ve Arapça kaleme
aldıkları çalışmalarla dünya medeniyetinin gelişmesine katkıda
bulunmuşlardır.
İslâm
dininin doğuşundan Osmanlı dönemine kadar eğitim-öğretim faaliyetleri temelde
cami ve ketâtîb adıyla bilinen sıbyan mekteplerinde/yerel medreselerde
sürdürülmüştür. Camilerde kurulan ders halkalarında uzman hocalar tarafından
özelde ilim talebelerine, genelde ise halka yönelik tefsir, tefsir usûlü,
tecvit, hadis, hadis usûlü, tevhit, fıkıh, fıkıh usûlü, nahiv, edebiyat,
belâgat, siyer, İslâm tarihi gibi uzmanlık gerektiren dersler verilmiştir.
Küçük yaştaki çocukların eğitimlerini geliştirmek amacıyla Hz. Ömer tarafından
sistemleştirilen ketâtîbde ise daha çok Kur’ân-ı Kerîm, okuma-yazma,
hesap yapma, hafızlık ve imlâ gibi dersler okutulmuştur.
Mekke
kenti İslâm tarihi boyunca önemli ilim merkezlerinden biri olagelmiş ve Osmanlı
hâkimiyetinin sonuna kadar bu özelliğini korumuştur. Medine-i Münevvere gibi
Mekke kenti de Haremeyn sebebiyle Osmanlılar tarafından pozitif ayrımcılığa
tabi tutulmuş ve devlet kanalıyla maddî olarak desteklenmiştir. Kuşkusuz bu
durum Mekke’de ilmî faaliyetlerin ivme kazanmasında etkilidir.
Mekke’de
Arapça eğitim-öğretim faaliyetleri yürüten kurumlar Harem-i Şerîf ders
halkaları, resmî olmayan medreseler ve resmî okullardır. Ancak bu araştırma,
ilgili dönemde Harem-i Şerîf ders halkalarıyla sınırlıdır. Buna göre
ulaşılabildiği ölçüde Harem-i Şerîf ders halkalarında eğitim-öğretim
faaliyetleri, ders programları, hocaların atanması, denetlenmesi,
sınıflandırması, öğrencilerle ilgili hususlar, ders müfredatları, kitaplar ve
takip edilen metotlar incelenecektir.
Anahtar
Kelimeler: Harem-i Şerif, Eğitim-öğretim, Hocalar, Öğrenciler, Dersler
Abstract:
Correct
understanding of the religion of Islam requires learning the Arabic language at
a certain level. This is because Arabic is the language of the word of Allah,
the Holy Prophet, his Companions, the subjects, and the Islamic literature in
general. Since the era of bliss, the members of the Read ummah have
attached importance to science and contributed to the development of world
civilization with the works they wrote in Arabic.
From
the birth of the religion of Islam to the Ottoman period, educational
activities were carried out in primary schools/local madrasas known as ketâtîb.
Specialized lessons such as tafsir, tafsir methodology, tajweed, hadith, hadith
methodology, tawheh, fiqh, fiqh methodology, al naḥw, literature, rhetoric, al seerah, and Islamic history that
required expertise were taught by expert teachers in the lecture circles
established in mosques, specifically aimed at science students, and for the general
public. On the other hand, in ketâtîb, which were systematized by
Khalifa Umar to improve the education of young children, mostly courses such as
the Quran, reading-writing, calculating, memorization, and spelling were
taught.
The
city of Mecca had been one of the important centers of science throughout the
history of Islam and maintained this feature until the end of the Ottoman rule.
Like al Madina al Munawara, the city of Mecca was subjected to positive
discrimination by the Ottomans due to Haramain and was financially supported by
the state. Undoubtedly, this situation was effective in the acceleration of
scientific activities in Mecca.
The
institutions that carried out Arabic education and training activities in Mecca
were al-Ḥaram al-S̲h̲arīf lecture
rings, unofficial madrasas and official schools. However, this research is
limited to al-Ḥaram al-S̲h̲arīf lecture
rings in the relevant period. Accordingly, educational activities, syllabus,
appointment, supervision and categorization of instructors, issues related to
students, course curricula, books, and methods followed will be examined in al-Ḥaram al-S̲h̲arīf lecture
rings as much as the sources available allow.
Key words: al-Ḥaram al-S̲h̲arīf, Education, Instructors, Students, Lessons