Son Dönem Çağatay Türkçesiyle Yazılmış Risâle-i Yafındilik ”Örtünme Risalesi” Adlı Eser (Dil Özellikleri, Çevriyazı, Türkiye Türkçesine Aktarma, Tıpkıbasım).


Creative Commons License

EKER Ü.

Uygur Araştırmaları Dergisi, cilt.2018/11, sa.11, ss.75-98, 2018 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 2018/11 Sayı: 11
  • Basım Tarihi: 2018
  • Dergi Adı: Uygur Araştırmaları Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: EBSCO Education Source
  • Sayfa Sayıları: ss.75-98
  • Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bu çalışmada, Berlin Devlet Kütüphanesi’nde Cagataische Sammelhandschrift “Çağatayca Toplu El Yazmaları” adıyla kayıtlı el yazması içinde bulunan Risâle-i Yafındilik “Örtünme Risalesi” parçası ele alınmıştır. Yazma nesir hâlindedir. Genel olarak Hz. Âdem peygamberden başlayarak Hz. Muhammed (a.s.)’a kadar uzanan dönemdeki örtünme, kıyafet yapımı vb. konular ele alınmıştır. Dil özelliklerine ve kâğıdın türüne bakılırsa metnin XVIII. yüzyıl sonlarında yazıya geçirildiği söylenebilir.  Çalışma, önemli görülen dil özellikleri, çevriyazı, Türkiye Türkçesine aktarma ve tıpkıbasım olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde metinde öne çıkan ses ve şekil bilgisi özellikleriyle kelime kadrosu incelenmiş, ikinci bölümde metnin çevriyazısı yapılmış, üçüncü bölümde metin Türkiye Türkçesine aktarılmış, dördüncü bölümde tıpkıbasım verilmiştir.  Metnin yazım özellikleri incelendiğinde birçok Arapça ve Farsça kelimenin kaynak dildekinden farklı bir şekilde yazıldığı görülür. Basit bir müstensih hatası olarak değerlendirilemeyecek bu yazım farklılıkları bugünkü Uygur Türkçesi yazımında da bulunmaktadır. Arapça ve Farsça kelimelerin bu yöndeki yazım özelliklerinin XVIII. yüzyıldan itibaren gelişerek günümüzdeki şeklini aldığı düşünülebilir. 

Anahtar Kelimeler: Risâle-i Yafındilik, Örtünme Risalesi, Çağatay Türkçesi, Çağatayca.
 

In this work, the part of the Risale-i Yafındilik "veiling treatise" found in the registered handwritten manuscript called the Cagataiische Sammelhandschrift ""Chagatai collective manuscripts in the Berlin State Library " has been studied. Manuscript is in case of prose. Generally the topics of covering, clothing manufacturing, etc until the period extending starting from Hz. prophet Adam to Hz Muhammad (a.s.) have been discussed. When the language characteristics and the paper type are, the text can be said that it was written at the end of theXVIII. century. The study consists of four sections regarded as important namely language features, transcription, transmission to Turkey’s Turkish and facsimile. In the first section, the word group with the sound of and morphological characteristics that stand out in the text has been analysed, in the second   section, the transcript of the text has been made, in the third section, the text has been transferred to Turkey’s Turkish, in the fourth section its facsimile has been carried out.  When the writing features of the text are examined, it is seen that many Arabic and Persian words are written differently from the source language. These differences of writing that will not be able to be evaluated (considered) as a simple scribal (prospecting) mistake are also found in today's Uyghur Turkish writing. Arabic and Persian words can be thought that they have taken the present forms in this direction of the writing features by developing as from the XVIII. century.

Keywords: Risale-i Yafındilik, Veiling Treatise, Chagatai Turkish, Chagatai.