İktisat Disiplininin İnşasında Ahlakın Yeri ve Dönüşümü

Creative Commons License

Sağlam M. S.

Ekoller ve Kurumlar: Düşünce Bilimleri, M. Nesim Doru,Kamuran Gökdağ,Necip Uyanık,Sıracettin Aslan,İbrahim Halil Çetres,İbrahim Deniz, Editör, Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, Mardin, ss.231-241, 2022

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2022
  • Yayınevi: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları
  • Basıldığı Şehir: Mardin
  • Sayfa Sayıları: ss.231-241
  • Editörler: M. Nesim Doru,Kamuran Gökdağ,Necip Uyanık,Sıracettin Aslan,İbrahim Halil Çetres,İbrahim Deniz, Editör
  • Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

İktisat disiplininin inşa sürecinde genelde Aydınlanma Döneminin, özelde ise İskoç Aydınlanma düşüncesinin önemli bir yeri vardır. Özellikle David Hume, Francis Hutcheson, Adam Ferguson, Adam Smith gibi düşünürlerin sosyal bilimleri bütüncül perspektif ile toplumsal olanı açıklama çabası olarak ele almaları, bunu gerçekleştirirken ahlak tartışmalarına merkezi bir yer vermeleri, oluşmakta olan iktisat disiplinin günümüzde olduğu şekliyle matematiksel ve nicel bir bilim olmaktan ziyade “politik iktisat” olarak ahlak, iktisat ve siyaset bilimi üçgeninde açıklama pratiğini olarak ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu düşünürlerin iktisada dair kaleme aldıkları kendi içinde farklılık göstermekle birlikte hepsinin ahlak tartışmalarında belirleyici bir konuma sahip olmaları, sonrasında Adam Smith’in bu temel üzerinden iktisadın çerçevesini teorik zeminde açıklama çabası, devam eden süreçte iktisadın “politik iktisat” şeklinde inşasını ve merkeze ahlakiliğin yerleşmesini beraberinde getirmiştir. Bu anlayış günümüz iktisat dilinden farklı bir dil etrafında şekillenmiştir. Ancak devam eden süreçte ana akım iktisadın temsilcilerinin yürüttüğü iktisat ve ahlak kavramlarının birbirine göre konumlanması tartışmalarının izini sürmek, günümüz iktisat disiplininin ahlakı nerede konumlandırdığını anlamada önemli bir yere sahiptir. Söz konusu bu iz sürümünde, piyasa kavramı belirleyici bir yere sahiptir. Özellikle piyasanın bir mekanizmadan sisteme evrilmesi, bu süreçte ana akım iktisat düşüncesinin ahlakı iktisat metodolojisi tartışmalarında yer bulan iktisadın bir alt tartışma konusuna indirgemesi söz konusudur. Çalışmamızda politik iktisadın inşasında ahlakın konumu İskoç Aydınlanma geleneği içinde incelenecek, sonrasında piyasa kavramı üzerinden ahlakın iktisattan ayrımının nasıl bir dil üzerinden gerçekleştirildiğinin izi sürülecektir.