Ekoller ve Kurumlar: Düşünce Bilimleri, M. Nesim Doru,Kamuran Gökdağ,Necip Uyanık,Sıracettin Aslan,İbrahim Halil Çetres,İbrahim Deniz, Editör, Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, Mardin, ss.231-241, 2022
İktisat disiplininin inşa sürecinde genelde Aydınlanma Döneminin,
özelde ise İskoç Aydınlanma düşüncesinin önemli bir yeri vardır. Özellikle
David Hume, Francis Hutcheson, Adam Ferguson, Adam Smith gibi düşünürlerin
sosyal bilimleri bütüncül perspektif ile toplumsal olanı açıklama çabası olarak
ele almaları, bunu gerçekleştirirken ahlak tartışmalarına merkezi bir yer
vermeleri, oluşmakta olan iktisat disiplinin günümüzde olduğu şekliyle
matematiksel ve nicel bir bilim olmaktan ziyade “politik iktisat” olarak ahlak,
iktisat ve siyaset bilimi üçgeninde açıklama pratiğini olarak ortaya çıkmasını
sağlamıştır. Bu düşünürlerin iktisada dair kaleme aldıkları kendi içinde farklılık
göstermekle birlikte hepsinin ahlak tartışmalarında belirleyici bir konuma
sahip olmaları, sonrasında Adam Smith’in bu temel üzerinden iktisadın
çerçevesini teorik zeminde açıklama çabası, devam eden süreçte iktisadın
“politik iktisat” şeklinde inşasını ve merkeze ahlakiliğin yerleşmesini
beraberinde getirmiştir. Bu anlayış günümüz iktisat dilinden farklı bir dil
etrafında şekillenmiştir. Ancak devam eden süreçte ana akım iktisadın
temsilcilerinin yürüttüğü iktisat ve ahlak kavramlarının birbirine göre
konumlanması tartışmalarının izini sürmek, günümüz iktisat disiplininin ahlakı
nerede konumlandırdığını anlamada önemli bir yere sahiptir. Söz konusu bu iz
sürümünde, piyasa kavramı belirleyici bir yere sahiptir. Özellikle piyasanın
bir mekanizmadan sisteme evrilmesi, bu süreçte ana akım iktisat düşüncesinin
ahlakı iktisat metodolojisi tartışmalarında yer bulan iktisadın bir alt
tartışma konusuna indirgemesi söz konusudur. Çalışmamızda politik iktisadın
inşasında ahlakın konumu İskoç Aydınlanma geleneği içinde incelenecek,
sonrasında piyasa kavramı üzerinden ahlakın iktisattan ayrımının nasıl bir dil
üzerinden gerçekleştirildiğinin izi sürülecektir.