MÜZİK KÜLTÜRÜNE DAİR ÇEŞİTLİ GÖRÜŞLER-III, Doç.Haluk YÜCEL- Doç.Dr. Serda Türkel ÖTER, Editör, Eğitim Yayınevi, Konya, ss.147-162, 2019
Çağdaş Türk Müziği bestecisi Ekrem Zeki Ün’ün 1965 basımı “Liselerde
Müzik” kitabı müzik teorisinden, armoni bilgisine, müzik tarihinden müzikolojik
konulara kadar bir çok alanı içeren ders kitabı olarak kurgulanmıştır. Kitabın
ana hedefinin lise düzeyindeki öğrencilere çok sesli okumayı öğretmek olduğu
değerlendirilmektedir. Bu amaç doğrultusunda Rönesans’tan günümüze birçok
bestecinin koral eserlerine Türkçe sözler adapte edilerek yer verilmiştir.
Ülkemizde çoksesli müzik eğitiminin bir parçası olan çokseslendirilmiş türküler
de bu kitap da önemli bir yere sahiptir. İki sesli, dört sesli ve ses-piyano
için düzenlenen 15 türkünün çokseslendirilmesinde kanon ve kontrapuntal
teknikleri kullanılmıştır. Dörtlü-Beşli aralıklarda, ses katlamaları ve motifin
takliti gibi çokseslendirme yöntemleri kullanılan türkülerin, söyleme kolaylığı
açısından rahat bir ses genişliğinde ve genel olarak kolay makamlarda seçildiği
değerlendirilmiştir. Birçok solo, topluluk ve orkestra için eserler vermiş Ekrem
Zeki Ün, eğitsel amaçlı diğer beş kitabıyla beraber eğitimci yanını da bu kitapla
bizlere sunmuştur. Günümüzde müzik eğitimi ile ilgili içeriği yetersiz çok sayıda
kitap ve kaynağın basıldığı bir ortamda, Ün’ün söz konusu kitabı, çoksesli
müziğin öğretimi bakımından önemli bir kaynak olarak düşünülmektedir.
Bu çalışma, Çağdaş Türk Müziği bestecisi Ekrem Zeki Ün’ün Liselerde Müzik
kitabında, yerellik kavramının anlatımıyla çoksesli okumayı amaçlayan çoksesli
türkülerin incelenerek bestecinin müzikal dilinin daha iyi anlayışını sağlamayı,
günümüzde türkülerimizi ve yerel motiflerin kullanımıyla besteleyecek müzik
eğitimcisi ve bestecilere metod ve yöntemleri göstermeyi amaçlamaktadır.
Bu araştırmanın evrenini, Ekrem Zeki Ün’ün çoksesli koro eserleri, örneklemini
ise Liselerde Müzik adlı kitabındaki onaltı çoksesli türkü oluşturmaktadır. Bu
çalışma, Ekrem Zeki Ün’ün Liselerde Müzik kitabındaki sekiz çoksesli türkünün
müzikal analizi ile sınırlıdır.
Bu araştırmada, betimsel yöntem kullanılmıştır. Verilere ulaşmak için,
Ekrem Zeki Ün’ün Liselerde Müzik kitabından çoksesli türküler belirlenmiş,
makam/ayak/dizi, ses genişliği, çokseslilik, yazım tekniği, ölçü sayısı, temposu
ve yörelerine göre genel özellikleri belirtilmiştir. Bu aşamadan sonra seçilen
türkülerin çokseslendirme süreçleri ile ilgili müzikal analizler yapılmıştır.