Kılık değiştirme, tarihî geçmişe sahip önemli bir kavramdır ve genellikle erkeklerin karşı cinsin kıyafetlerini giymesi ve davranışsal özelliklerini sergilemesi olarak tanımlanır. Oysaki tarihî örnekler üzerinden gidildiğinde kılık değiştirmenin sadece tek bir cins ile sınırlandırılamayacak bir eylem olduğu ve çeşitli nedenlerle tercih edildiği ortaya çıkar. Geç dönem Osmanlı metinlerinde de kılık değiştirme, olay örgüsünün önemli bir parçası olarak toplumsal yapının, cinsel kimliğin ve modernleşme süreçlerinin anlaşılmasında bir araçtır. Bu makale de öncelikle kadınların kılık değiştirmelerini T. Abdi’nin Sergüzeşt-i Kalyopi, Ahmet Mithat Efendi’nin Dürdâne Hanım, Namık Kemal’in Vatan Yahut Silistre ve Ömer Seyfettin’in Yalnız Efe adlı eserlerindeki kadın karakterler üzerinden ele alacak ve kadınların, daha da ötesinde anlatıcının bu eyleme yüklediği anlamı çözümlemeye çalışacaktır. Aynı zamanda kılık değiştirme ya da ona yakın değişimler, Samipaşazâde Sezai’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat, Ahmet Mithat Efendi’nin Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Recaizâde Mahmut Ekrem’in Araba Sevdası, Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Şık romanlarındaki erkek karakterler üzerinden de örneklendirilecektir. Bu sayede toplumsal cinsiyet kodlarının “nasıl” işlediği ve buna bağlı olarak modernleşmenin cinsiyet üzerinden “ne şekilde” algılandığı ortaya çıkarılacaktır. Son tahlilde kılık değiştirmenin ya da ona yakın değişimlerin toplum, anlatıcılar ve yazar tarafından değerlendirilme süreci “korku”, “ahlâk kaygısı” ve “değişim arzusu” çerçevesinde düşünülecektir.
Anahtar Kelimeler: Türk Romanı, Kadın, Erkek, Kılık Değiştirme, Modernleşme.