Gerek izlenen vergi politikaları gerekse mükelleflerin vergiye uyumsuz davranmaları sonucunda ortaya çıkan vergi açığı, idarelerin potansiyellerinin altında vergi tahsil etmesine neden olmaktadır. Bu bağlamda vergi açığı, politika açığı ve uyum açığı şeklinde ele alınmaktadır. Politika açığında hükümetler vergi gelirlerinin bir kısmından esasen kendi iradeleri ile vazgeçmektedirler. Önceden tahmin edilemeyen uyum açığında ise ekonomik, mali, sosyo-psikolojik, yönetsel, siyasal vb. pek çok sebepten dolayı mükellefler vergiye düşük oranda uyum göstermektedirler. Bu yüzden, uyum açığında idare açısından vazgeçilen gelirden ziyade kaybedilen vergi geliri söz konusudur. Ayrıca uyum açığının idarenin etkinsizliğinin bir göstergesi olması, vergi sistemini adaletsiz hale getirmesi, ekonomik-mali politikaların başarısını olumsuz etkilemesi ve sosyal adaletsizliğe yol açması gibi hususlar, vergi açığının tahmin edilmesinin ve azaltılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu çerçevede vergi açığının boyutlarının aşağıya çekilmesi için vergi uyumsuzluğundan kaynaklanan gelir kaybının mümkün olduğunca azaltılması gerekmektedir. Çalışmada vergi açığının tahmin edilerek, mükelleflerin vergileme karşısında tutum ve davranışlarına yön veren ve tahmin edilen bu vergi açığı üzerinde etkili olan potansiyel faktörlerin saptanması amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında öncelikle, verilerin elde edilebilirliği göz önünde bulundurularak seçilmiş 34 OECD ülkesinde 2005 ve 2018 yılları arasındaki vergi açığı tahmin edilmiştir. Tahminler makro yöntemlerden hareketle kayıt dışı ekonomi, gayrisafi yurt içi hasıla ve toplam vergi oranı değişkenleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Vergi açığı tahmin edildikten sonra “ekonomik özgürlükler, enflasyon, gelir dağılımında adalet, hükümet etkinliği, idari kalite ve yolsuzluk algısı” faktörlerinin vergi açığı üzerindeki etkisinin belirlenmesi için panel veri analizi uygulanmıştır. Bu çalışma sonucunda, vergi açığı üzerinde “enflasyon oranı” ve “yolsuzluk algısı” faktörlerinin pozitif yönde anlamlı, “gelir dağılımında adalet”, “hükümet etkinliği” ve “idari kalite” faktörlerinin ise negatif yönde anlamlı etki gösterdikleri saptanmıştır. Buna karşın, “ekonomik özgürlüklerin” vergi açığı üzerindeki etkisinin istatistiki açıdan anlamlı olmadığı sonucuna varılmıştır.
The tax gap that arises as a result of both the tax policies followed and the taxpayers' non-compliance with the tax causes the administrations to collect taxes below their potential. In this context, tax gap is handled as policy gap and compliance gap. In the policy gap, governments essentially give up some of their tax revenues voluntarily. In the unpredictable compliance gap, taxpayers show low compliance with the tax due to many reasons related to economic, financial, socio-psychological, administrative, political issues and etc. Therefore, in compliance gap, tax revenue is lost rather than forgone revenue by the administration. In addition, issues such as the compliance gap being an indicator of the inefficiency of the administration, making the tax system unfair, negatively affecting the success of economic-financial policies and causing social injustice reveal the necessity of estimating and reducing the tax gap. In this framework, in order to reduce the size of the tax gap, the loss of income due to tax non-compliance needs to be reduced as much as possible. In the study, it is aimed to determine the potential factors that shape the attitudes and behaviors of taxpayers towards taxation and that have an effect on tax gap by estimating the tax gap. For this purpose, firstly, the tax gap between 2005 and 2018 was estimated in 34 OECD countries, which were selected considering the availability of data. Estimates are made using macro methods, using the informal economy, gross domestic product and total tax rate variables. After estimating the tax gap, panel data analysis was applied to determine the effects of “economic freedoms, inflation, fairness in income distribution, government efficiency, administrative quality and perception of corruption” on the tax gap. As a result of this study, it was determined that the “inflation rate” and “perception of corruption” factors had a positive and significant effect on the tax gap, while the factors of “justice in income distribution”, “government efficiency” and “administrative quality” had a negative significant effect. Moreover, it was concluded that the effect of “economic freedoms” on the tax gap was not statistically significant.
