Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt.26, sa.49-1, ss.345-369, 2023 (Hakemli Dergi)
Devletin ekonomik ve sosyal yaşama müdahalesi nedeniyle sürekli değişen ve genişleyen
fonksiyonları, kamu harcamalarının önemli ölçüde artmasına yol açmaktadır. Buna bağlı olarak devletin
temel finansman kaynağını oluşturan vergilerin de artması söz konusudur. Bu durumda mükellefler,
ekonomideki kaynakların ne ölçüde devlet tarafından vergi olarak toplandığını sorgulamaya başlamış
ve dolayısıyla vergi yükü kavramı önem kazanmıştır. Vergi yükü, bir ülkede uygulanan vergi
politikalarının temel göstergelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Vergi yükünün tespiti ve bu yükün
hangi kesimlere yansıtıldığının belirlenmesi, hükümetlere vergi politikalarını oluşturma ve uygulama
sürecinde yol göstermektedir. Bu çalışmada Türkiye’de 1923-2022 yılları arasında vergi politikaları ve
vergi yükünün gelişimi alt dönemler itibarıyla değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda vergi yükünün hangi
dönemlerde dolaylı ya da dolaysız vergiler lehine değişim gösterdiği ve vergilerin kaynağına göre
dağılımında dönemsel olarak değişim olup olmadığı araştırılmıştır. Sonuç olarak 2001 yılı sonrasında
dolaylı harcama vergilerinin nispi ağırlığının diğer dönemlere kıyasla daha yüksek olduğu ve bu
dönemde vergi yükünü önemli ölçüde arttırdığı saptanmıştır. 1981-2000 dönemi, gelir üzerinden alınan
vergilerin nispi ağırlığının en yüksek olduğu dönemdir. 1923-1929 ve 1930-1939 dönemleri hariç
tutulursa servet üzerinden alınan vergilerin toplam vergi gelirleri içerisindeki payı ise oldukça düşüktür.
The state's continuous involvement in economic and social life, leading to ever-changing
and expanding functions, has resulted in a substantial increase in public expenditures. Consequently,
there has been an increase in taxes, which serve as the primary source of public expenditure financing.
In this context, taxpayers have begun to question the extent to which economic resources are collected
as taxes by the state, making the concept of the tax burden increasingly important. The tax burden is
regarded as a fundamental indicator of the tax policies implemented in a country. Determining the tax
burden and understanding on which segments it is imposed provides guidance to governments in the
formulation and implementation of tax policies. In this study, tax policies and the evolution of the tax
burden were assessed with respect to sub-periods between 1923 and 2022 in Turkey. This investigation
aimed to identify the periods during which the tax burden shifted in favor of indirect or direct taxes and
whether there were periodic changes in the distribution of taxes based on their sources. The results
showed that, after 2001, the relative weight of indirect expenditure taxes was higher compared to other
periods, significantly increasing the tax burden during this period. The years from 1981 to 2000 marked
the period when taxes on income had the highest relative weight. Except for the 1923-1929 and 1930-
1939 periods, the share of wealth taxes in total tax revenues remained quite low.