Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Saliha Demir
Danışman: Defne Yılmaz
Özet:
Bu araştırmada, üstün yetenekli yetişkinlerde başarı algılarının
geçmiş yaşantılarıyla ilişkisinin bağlantısı araştırılmıştır. Temel nitel
araştırma yöntemi benimsenen bu çalışmada derinlemesine bilgilere ulaşılmıştır.
Veri toplama sürecinde, katılımcıların kişisel bilgilerini toplamak
amacıyla ‘‘Kişisel Bilgi Formu’’ ve görüşmeler için araştırmacının hazırladığı ‘‘Yarı
Yapılandırılmış Görüşme Formu’’ kullanılmıştır. Üç kadın ve dört erkek olmak
üzere, yirmi bir yaş üstü toplam yedi yetişkin ile üç görüşme yapılmıştır. Yapılan
ilk görüşme ile katılımcının araştırma için uygunluğu belirlenmiştir; ikincisi görüşmede
araştırmanın ana verileri toplamış, üçüncü görüşme ise katılımcıların
araştırmayla ilgili olarak yaşamındaki bağlantıları keşfetmesine ve yaşam
deneyimlerini anlamlandırmasına yardımcı olmak ve görüşmeler sonrasında
oluşabilecek olumsuz etkiyi en aza indirmek için yapılmıştır.
Görüşmelerden elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle analiz
edilmiş ve bulgular temalar, kategoriler ve alt kategoriler halinde
sunulmuştur. Fleiss Kappa testi ile uzmanlar arası tema uygunluk
değerlendirilmesi sağlanmıştır. Görüşmelerde altı tema belirlenmiştir: duygusal-
sosyal gelişim (K=,733; p<.001), aile yapısı (K=1.00;
p<.001), kişisel başarı algısı (K=1.00; p<.001),
üstün yeteneğin gelişimi/yeteneğe uygun gelişim (K=1.00; p<.001),
sağlık (K=,798; p<.001) ve üstün yetenekli bireyin gelişimini
etkileyen toplumsal faktörler (K=1.00; p=.001).
Araştırma
sonucunda üstün yetenekli etiketinin, katılımcıların duygusal sorunlar ve
sosyal dışlanma yaşamalarına sebep olduğu, bu durumun başarı algılarını olumsuz
etkilediği anlaşılmıştır. Katılımcıların başarı algılarının çocukluktan
itibaren geliştiği, zamanla dışsal motivasyonun yerini içsel motivasyona bıraktığı
görülmüştür. Üstün yetenekli bireylerin başarıya yönelik yaklaşımlarının
sağlıklarını olumsuz etkilediği, genç yetişkinlikte derin yalnızlık ve
depresyon gibi sorunlar ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Eğitim yaşamında aile
desteğinin önemi ve uygun uzman desteğinin eksikliğinin üstün yeteneğin altında
başarıda etken olabileceği araştırmanın göze çarpan bulgularındandır. Toplumsal
etkilerin (üstün yeteneğe ilişkin beklentiler, önyargılar vb.) bireylerin üstün
yeteneklerinin altında başarı göstermelerinde önemli bir faktör olduğu; bu
süreçte toplumun üstün yetenek konusunda bilgilendirilmesi ve eğitim
sistemindeki zorlayıcı süreçlerin yeniden
yapılandırılmasının gerektiği araştırma sonuçları arasında önemli bulunmuştur.