Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Sanatta Yeterlik
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Vahid NOVRUZOV
Danışman: Hakan Daloğlu
Özet:
SOVYET
DÖNEMİ AZERBAYCAN RESMİNDE FOLKLOR
Halk Karnaval Kültüründe Şenlikli
Biçimler ve İmgeler
Vahid
NOVRUZOV
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Resim Ana Sanat Dalı Sanatta Yeterlik Tezi
Danışman: Prof. Dr. Hakan
DALOĞLU
23/01/2023 / 356
Tezin ana problematiği, Azerbaycan resim sanatını folklor kuramları
açısından Sovyet rejiminin tarihsel konumunda değerlendirmekle;
folklorik-etnolojik festivallere yönelik baskı politikalarının toplumsal-siyasal-estetik
nedenselliklerini belirlemekti. Çarlık Rusya’nın despotik Doğulu, Asyalı ve Moğol-İskandinav
mirasına sırt çevirerek politik, kültürel yönünü -Balkanlarda örgütlediği Pan-Slavist
doktrinlerle- Batıya döndürdüğünü bulguladık. XIX. yüzyıl Rus devlet-kilisesinin
tarihsel-mesihçi misyonu; Bizans teolojik-metafizik ruhaniliğinin Batı rasyonalist modernitesiyle mezcedilmesiydi.
Ortodoks III. Roma ütopyasına bağlı Moskova
devlet jeopolitiği; ulusal dilin Rusça ve Rus kimliğinin ön plana
çıkarılmasıydı. 1917 Devrimi ve sonrası Lenin-Stalin iktidarlarında Komünist
partinin toplum mühendisliği, A. Zinovyev’in Homo-Sovieticus/Sovyet Adamı
ideolojisi; fake-lore/icat edilmiş folklor; bu sentezci evre, sosyalist
devlet içindeki gizil Slav etnosantrizmi; kendini yüceltme refleksiydi. Siyasal
hegemonyayı yetkinleştiren, diri tutan bu şovenist refleks; geleneğin icadı,
tarih yazımı ve tüm beşerî-politik pragmatizmin meşruiyet gereciydi. 1938’de Sovyet
Yazarlar Birliği Kongresi, Zhdanov doktrini; Toplumcu-Sosyalist
Gerçekçiliğin Sovyet folklorunda proletkult/proletarya-halk kültürünün
bütünleştirilmesiyle 1920’lerde folklor-dilbilim araştırmaları daha altın
çağında bilimsel ereğinin araçsallaştırılmasıyla sona erdi. Rusya tarihinde asırlarca
Kafkasya coğrafyasında Nevruz ve diğer halk kutlamalarının yasaklandığı etnik kültürel
sansür ve devlet angajesi; Azerbaycan aydınlarıyla Azim-Azimzade Sanat Okulu’nu
da etkiledi. Sonuçta Stalinci totalitarizmin baskıları, Hruşçov iktidarında azalınca
Bakü Abşeron Okulu’nun kurulması; -genç ressamların Abşeron coğrafyasının
antik, etnik, mitolojik, folklorik mirasıyla paralel yaşam geleneklerine yönelmesi-
Azerbaycan halkının kolektif-ulusal belleğinde hürriyet ve bağımsızlığın cumhuriyet
olarak yeniden düşünülmesine ortam yaratmış estetik bir direnişti.