Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2017
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: HANDE İPEK
Danışman: Tuğba Tümer
Özet:
Tüm dünyada esansiyel yağı aromaterapide yaygın olarak kullanılan Karabaş otu
(Lavandula stoechas) Anadolu halkı arasında farklı terapötik kullanımlara sahip bir lavanta
türüdür. Anadolu’da bu türün sulu demlemesi metabolik sendromun tüm bileşenlerine karşı
tedavi edici olarak kullanılmaktadır. Metabolik sendromun bileşenleri ölümcül dörtlü
olarak da bilinen obezite, insülin direnci, yüksek kolesterol ve tansiyon olarak
sıralanmaktadır. Tüm bu bileşenlerin altında yatan ortak faktör kronik düşük seviye
inflamasyondur. Bu çalışmada, karabaş otunun potansiyel anti-inflamataur etkisi ve etken
anti-inflamatuar bileşenleri biyoaktivite rehberli fraksiyonlama yöntemi kullanılarak
lipopolisakkarit (LPS) uygulaması ile inflamasyon modeli oluşturulan RAW 264.7
makrofaj hücre hattında ilk defa aydınlatılmıştır. Bu bileşenlerin biyoaktivite rehberli
ayrımsallaştırılmasında kullanılan tüm moleküler biyolojik çalışmalar tez kapsamında
gerçekleştirilmiştir. Kimyasal ayrımsallaştırma, saflaştırma ve yapı aydınlatma çalışmaları
laboratuarımızda yürütülmüş olan TUBİTAK 112T442 no’lu proje kapsamında Çankırı
Karatekin Üniversitesi Kimya Bölümü’nde Prof. Dr. İbrahim Demirtaş ve ekibi tarafından
gerçekleştirilmiştir. Bitkiden hazırlanan sulu özüt ilk önce etil asetat (EA) ve n-bütanol
kullanılarak ekstraksiyon işlemine tabi tutulmuştur. Daha sonra, bu iki özütün inflamasyon
modeli oluşturulan RAW 264.7 hücre hattında nitrik oksit (NO) salınımı üzerine etkileri
Griess yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, EA özütünün inflamasyonla
indüklenen NO seviyesini baskılamada en etkin özüt olduğu belirlenmiştir. EA özütü kolon
kromatografi yöntemi kullanılarak 11 fraksiyona (E1-E11) ayrılmıştır. NO tarama
sonuçlarına göre E6 fraksiyonu en aktif fraksiyon olarak seçildi ve yapısında bulunan etken
vii
maddelerin saflaştırılması için sephadeks kromatografisi tekniği kullanılmıştır. Saflaştırılan
bileşiklerin yapı aydınlatma çalışmaları NMR, IR, ve UV analizleri kullanılarak
yapılmıştır. Buna göre E6 fraksiyonundan apigenin, luteolin ve p-kumarik asit
saflaştırılmıştır. p-kumarik asit NO üretimini baskılamada etkin bulunmazken apigenin ve
luteolin bileşikleri için IC50 değerleri sırasıyla 56 ve 26 µM olarak hesaplanmıştır.
Apigenin ve luteolin bileşikleri inflamatuar şartlar altında, NO üretiminden sorumlu
indüklenebilir NO sentaz (iNOS) enziminin ekspresyon seviyesini 50 µM dozda mRNA
düzeyinde sırasıyla % 80 ve % 92 oranında baskılarken, protein düzeyinde sırasıyla % 94
ve % 99 oranında baskılamıştır (p<0.05). Ayrıca, apigenin ve luteolin düşük dozlarda (25-
50 µM), inflamatuar yanıtta anahtar rol oynayan COX-2 ve IL-1β moleküllerinin
ekspresyon seviyelerinde anlamlı baskılamalara neden olmuştur. L. stoechas bitkisinin
içeriğinde bulunan anti-inflamatuar özellikte etken saf maddelerin tanımlanması yan etkisi
düşük, yeni nesil terapötiklerin ve standardize diyetsel takviye ürünlerinin geliştirilebilmesi
için önemlidir.